Cursus op Curaçao? ‘Ik wens milieuschade niet mee te financieren’

“Collega’s, waarom wordt er reclame gemaakt voor cursussen op Curaçao?” vroeg strafrechtadvocaat Bénédicte Ficq zich onlangs af op LinkedIn. De aanleiding: een oproep aan advocaten om zich in te schrijven voor geaccrediteerde cursussen die in verre oorden worden verzorgd. Diverse juristen deelden hun zorgen over klimaatschade, maar de aanbieders zien dat anders: “Honderdvijftig mensen die thuisblijven gaan echt geen verschil maken.”

Delen:

Cursus op Curaçao? ‘Ik wens milieuschade niet mee te financieren’ - Mr. Online
Beeld: Depositphotos

Een cursus contractenrecht in Groenland, een cursus procesrecht in Japan en een cursus insolventierecht in Willemstad. Zomaar een greep uit de trainingen die de Academie voor de Rechtspraktijk (AvdR) in 2025 aanbiedt aan advocaten en waarop Ficq in haar LinkedIn-post reageerde. Het door de NOvA erkende onderwijsinstituut verzorgt al sinds jaar en dag cursussen in verre oorden, maar is zeker niet de enige opleider met een dergelijk aanbod.

Ook bij bijvoorbeeld Woltring Cursus kun je als advocaat geaccrediteerde cursussen volgen op tal van exotische locaties. De cursussen worden aangeboden in combinatie met een langere reis waarbij diverse vrije dagen zijn ingeruimd om naar eigen inzicht te besteden. Partner en kinderen zijn doorgaans ook welkom, waardoor het een echte vakantie kan worden, in combinatie met een cursus die PO-punten oplevert.

Houten brits

Lauk Woltring

Lauk Woltring, strafrechtadvocaat bij Fibbe Advocaten in Haarlem en oprichter van Woltring Cursus, kwam zo’n twintig jaar geleden voor het eerst op het idee om buitenlandcursussen te gaan verzorgen. “Dat was nadat ik zelf deelnam aan zo’n cursus, verzorgd door Prem Radakishun, voormalig advocaat”, vertelt Woltring over die ervaring.

“We zijn toen naar Suriname geweest”, gaat hij verder. Tot op de dag van vandaag koestert hij warme herinneringen aan die ervaring. “Op een zeker moment zaten we midden in het oerwoud op een soort houten brits. Dat was echt een geweldige ervaring. Het was een heel open cursus met een totaal andere dynamiek dan wanneer je dat in een lokaaltje zou hebben gedaan.”

Maatschappelijke waarde

Sinds die eerste kennismaking met het fenomeen is Woltring in de loop der jaren naar tal van tot de verbeelding sprekende oorden afgereisd om zelf cursussen voor collega-advocaten te verzorgen. “Heb je even? Brazilië, Argentinië, Guatemala, Mexico, Ghana, Thailand, Nepal, Bhutan…” somt hij op. Jaarlijks biedt Woltring Cursus ongeveer zes van zulke cursussen aan. “Gemiddeld moet ik er dan zo’n twee laten schieten vanwege onvoldoende aanmeldingen en gaan er vier daadwerkelijk door.”

In totaal reizen er via Woltring Cursus jaarlijks zo’n honderdvijftig advocaten af naar verre oorden om cursussen op tal van rechtsgebieden te volgen. Het grote voordeel daarvan is volgens Woltring dat de andere setting maakt dat iedereen er zin in heeft, niet is afgeleid en echt aandacht heeft voor elkaar en de materie. “Niet tijdens de pauze even snel kantoor bellen, niet druk zijn met alle afspraken van morgen of die belangrijke zitting die eraan komt, maar fijn om half negen iedereen present hebben en samen aan de slag kunnen. Dat levert een inhoudelijk betere cursus op en dat vind ik daarom maatschappelijk ook heel waardevol.”

Vliegreizen propageren

Bénédicte Ficq
Foto: Michel Porro

Over die maatschappelijke waarde lopen de meningen echter uiteen. “Onze kinderen krijgen de klappen”, zegt Bénédicte Ficq over het fenomeen. “Waarom zou je vliegreizen propageren terwijl we allemaal moeten bijdragen aan minder uitstoot van broeikasgassen in plaats van meer?”

De bekende advocaat maakt zich al langer hard voor ambitieuzer klimaatbeleid en een groene toekomst. Zo nam ze in het recente verleden regelmatig deel aan demonstraties van actiegroep Extinction Rebellion, waarbij ze in januari 2023 zelfs werd opgepakt door de politie. Dat er vanuit haar eigen beroepsgroep initiatieven zijn waarbij advocaten de hele wereld over reizen om cursussen te volgen, is haar een doorn in het oog.

“Ik hoef, denk ik, niet uit te leggen dat we als maatschappij een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben om de aarde niet nog verder te laten opwarmen”, licht Ficq haar verontwaardiging toe. “Bijvoorbeeld door niet onnodig veel te shoppen, geen cruises te maken, maar ook door niet onnodig te gaan vliegen. Ik wil geen collega-basher zijn, maar ben wel een klimaatrealist en wil niet mijn mond houden. Nederlandse advocaten volgen cursussen over Nederlandse rechtsgebieden onder leiding van Nederlandse docenten, en dat moet dan op Curaçao of in Cuba, als een soort gesponsorde vakantie. Dat soort praktijken propageren vind ik onverantwoord en bizar.”

‘Stel je niet aan’

Ficq is niet de enige die er een uitgesproken mening op nahoudt. Miranda Janse, jeugd- en familierechtadvocaat te Apeldoorn, zag de in het oog springende uitingen van Ficq op LinkedIn en besloot zich in de discussie te mengen.

Miranda Janse

“Ik had gehoopt dat de coronapandemie als wake-up call een nieuwe toon zou hebben gezet”, zegt ze. Tijdens de coronajaren werd er ingrijpend minder gevlogen en dat uitte zich direct in een schonere lucht en minder uitstoot. “Maar in plaats van een blijvende verandering zag ik dat mensen in de jaren daarna juist extra gingen vliegen, om hun ‘leed’ te compenseren uit de jaren dat vliegvakanties niet mogelijk waren.”

Voor Janse was het een extra zichtbaar teken dat het echt anders moet en dat iedereen een verantwoordelijkheid heeft om bij te dragen aan minder uitstoot van broeikasgassen. Die bewustwording bespeurt ze echter nog lang niet bij al haar collega-advocaten. “Toevallig was ik laatst zelf op training en ging het in de pauze over zo’n buitenlandse cursus. Als je dan een kritische vraag stelt over vliegschaamte of milieuschade, blijft het vaak heel stil. Of je krijgt reacties als: ‘stel je niet zo aan’, of ‘doe niet zo ongezellig’. Je wordt bijna weggezet als een zeikerd, als het braafste kindje van de klas. Er mag wat mij betreft wel wat meer bewustwording worden verwacht van de advocatuur.”

Fiscale voordelen

Wie een door de NOvA geaccrediteerde cursus volgt in het buitenland, kan diverse fiscale voordelen tegemoetzien. Afhankelijk van de gekozen regeling kunnen advocaten tachtig procent van de cursuskosten, inclusief grote delen van de verblijfskosten en de prijs van het vliegticket, aftrekken van hun belastbare inkomen. Ook de btw kan worden teruggevraagd.

“Ik betaal via de belasting die ik afdraag dus mee aan de milieuschade die anderen willens en wetens veroorzaken”, concludeert Ficq in dat kader. “Het is ronduit absurd, en het is gewoon een verdienmodel voor de aanbieders. Ze maken je lekker met een verre reis, die ook nog eens aftrekbaar is, onder het mom van een cursus. Maar het is gewoon een snoepreisje. Hele gezinnen gaan mee, waarmee we direct een nieuwe generatie creëren die dit ook weer normaal vindt. Maar het is niet normaal. Lok mensen niet het vliegtuig in.”

Klein druppeltje

Woltring vindt de reacties van Ficq en andere kritische juristen erg overtrokken. “Ik heb het even opgezocht”, werpt hij tegen. “Vorig jaar reisden er zeventig miljoen reizigers via Nederlandse luchthavens. Ze-ven-tig miljoen. Ik kom daar verspreid over een heel jaar met honderdvijftig man aan. Dat is zo’n klein druppeltje… ik snap de kritiek wel, maar of ik daar nu wel of niet sta met mijn cursusgroepje, gaat echt geen verschil maken.”

Een drogreden, zo vindt Janse. “Ieder mens heeft een individuele verantwoordelijkheid. Je kunt niet zeggen: in mijn eentje maak ik geen verschil. Dan onttrek je je aan je eigen verantwoordelijkheid als mens, voor je eigen aarde en voor de aarde van hen die na ons komen. Zo verandert er nooit iets. Je moet ergens beginnen, en dat kan in je eigen cirkel van invloed.”

Dat cursussen zoals die van de AvdR en Woltring Cursus fiscaal aftrekbaar zijn, inclusief een groot deel van de reiskosten, vindt Woltring niet meer dan normaal. “Als mevrouw Ficq op cursus gaat, dan trekt ze de kosten van die cursus ook af. Los van welke cursus het precies is en wat ik van die cursus vind. En ja, heel indirect betaalt ze uiteindelijk via haar inkomstenbelasting per jaar een paar cent mee aan advocaten die bij mij een cursus volgen. Maar dat doe ik ook voor de cursussen die zij volgt. Daar moeten we niet zo’n probleem van maken.”

Accreditatie

“Dat is inderdaad niet fraai”, geeft Janse aan wanneer het gaat over het via de belasting indirect meebetalen aan vliegtickets voor buitenlandse cursussen. “Het zou mooi zijn als de NOvA zou zeggen: dit gaan we niet meer faciliteren, we stoppen de accreditatie. Aan de andere kant: inhoudelijk zijn het, voor zover ik kan inschatten, wel degelijk waardevolle cursussen, dus moet de NOvA dan wel zo’n rol spelen via accreditatie? Dat gaat immers over de inhoud van de cursus, en niet zozeer over de moraliteit van de locatie.”

Ficq gaat een stap verder en vindt dat de NOvA wel degelijk de morele verplichting heeft om een standpunt in te nemen en daar ook consequenties aan te verbinden. “In mijn ogen moet de NOvA uitdragen dat wij als beroepsgroep verantwoordelijkheid dragen voor het halen van klimaatdoelen. Bijvoorbeeld door aan cursussen die onnodige klimaatschade veroorzaken geen PO-punten meer toe te kennen. Deze praktijken stralen namelijk af op de gehele beroepsgroep, en ik wens dit als advocaat niet langer mee te financieren.”

Gedragsregels

“Allerlei beroepsgroepen werken met gedragsregels”, overweegt Ficq in het verlengde daarvan. “De medische wereld bijvoorbeeld. Daar worden congressen, trainingen en bijeenkomsten in toenemende mate digitaal gehouden, om de impact op het milieu te minimaliseren. Dat is daar onderdeel van de gedragsregels, omdat ze als wetenschappelijk opgeleide professionals begrijpen dat iedereen een bijdrage moet leveren in de strijd tegen klimaatverandering.”

Janse haakt daar op in en wijst erop dat de advocatuur net zo goed gedragsregels kent. “Je moet je gedragen zoals het een goed advocaat betaamt. Hoort daar dan bijvoorbeeld niet bij dat je milieuschade zoveel mogelijk voorkomt als je trainingen organiseert of bijwoont? Huur gewoon een huisje op de Veluwe en laat iedereen zijn telefoon uitzetten. Dan kun je ook om half negen starten en met aandacht voor elkaar een waardevolle cursus ervaren. Dat hoeft niet in Nepal of Venezuela.”

Nieuwe generatie

Over dat laatste is Woltring echter lang niet zo zeker. Wat hem betreft is de toegevoegde waarde van het kunnen volgen van een cursus in een inspirerende, exotische setting groter dan de impact op het milieu van de bijbehorende vliegreis. “Ik kan me niet indenken dat je op de Veluwe dezelfde dynamiek en open ervaring meemaakt. Het zou misschien kunnen, maar ik kan het me echt niet voorstellen.”

Tegelijkertijd ziet Woltring wel dat de nieuwe generatie juristen minder toeschietelijk is om zich aan te melden voor zijn cursussen. “Het zijn bij mij vaak dezelfde advocaten die elk jaar terugkomen”, vertelt hij. “En weet je wat het is? Die collega’s blijven toch wel vliegen. Ze maken jaarlijks één keer een grote reis, net zoals zoveel anderen.”

Janse waagt dat laatste te betwijfelen. “Ik vraag me af: is dit dan daadwerkelijk de ‘grote vakantie’? Ik vind het niet aannemelijk dat zo’n buitenlandcursus voor al die advocaten de hoofdvakantie is. En daarmee is het dus ook niet hun enige vliegvakantie van het jaar.”

Voor 2025 staan er weer diverse buitenlandcursussen in de planningen van de verschillende aanbieders. Via de AvdR kunnen advocaten in september op cursus in Groenland, en bij Woltring Cursus staan reizen naar Vietnam, Oezbekistan en Chili op de rol. Woltring: “Mijn cursussen zijn een soort reünie, een vriendschappelijke aangelegenheid waar we elkaar als advocaten weer ontmoeten en samen een inspirerende reis en cursus beleven. Ik vind dat dat gewoon moet kunnen.”

Ondanks meerdere verzoeken van Mr. om een reactie, heeft de Academie voor de Rechtspraktijk geen gebruik willen maken van de mogelijkheid om op de kritiek op de door hen georganiseerde cursussen te reageren.

Reactie Nederlandse Orde van Advocaten

Mr. heeft de NOvA om een reactie gevraagd op de oproep om een standpunt in te nemen aangaande de accreditatie van in het buitenland georganiseerde cursussen voor advocaten. De NOvA laat het volgende weten:

“Aan de poort (erkenningsprocedure) doen wij een kwaliteitstoetsing van opleidingsinstellingen die erkend willen worden, in het belang van de (kwaliteit van de) advocatuur. Wij toetsen daarbij aan de criteria die zijn neergelegd in paragraaf 4.2 van de Regeling op de advocatuur. Hoe een instelling bepaalde andere zaken voor een cursus organiseert, zoals locatie, is geen criterium waarop wij toetsen. De NOvA accrediteert dus geen cursussen of kent PO-punten toe. Wij erkennen alleen de opleidingsinstelling.

De NOvA vindt overigens dat maatschappelijk duurzaam ondernemen een belangrijke component vormt in de praktijkuitoefening van advocaten. Zo zullen advocatenkantoren van enige omvang op grond van de CSRD-richtlijn verplicht worden om onder meer over hun CO2-uitstoot te rapporteren. Hieronder vallen bijgevolg ook de vliegreizen, die advocaten in het kader van gevolgde cursussen maken. Daarnaast heeft de NOvA medio 2024 een projectgroep Corporate Social Responsibility ingesteld en opdracht gegeven om zich te buigen over de vraag hoe zij als beroepsorganisatie advocaten bij thema’s rond maatschappelijke duurzaamheid kan ondersteunen.”

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Scroll naar boven