Algemeen deken Johan Rijlaarsdam waarschuwde in zijn eerste nieuwjaarsrede voor ontwikkelingen die de rechtsstaat in Nederland bedreigen. Ook vroeg hij aandacht voor de bijzondere positie van de advocatuur in de rechtsstaat.
In zijn dekenrede constateert Rijlaarsdam dat de rechtsstaat steeds verder onder druk komt te staan. “Het gevaar ligt op de loer dat we het scherpe zicht verliezen op de waarde van de rechtsstaat. Als je maar vaak genoeg knabbelt aan de randen gaan er stukjes van af. Tot je op een bepaald moment niet meer weet hoe de rechtsstaat er uit hoort te zien. Uitgangspunt is dat in een rechtsstaat iedereen gelijk is voor de wet en dat uiteindelijk de onafhankelijke rechter aan de hand van die wet beslist. Dat is de rode lijn die wij niet over moeten.”
Rol advocatuur
De rol van de advocatuur in de rechtsstaat is onmisbaar, aldus de algemeen deken. Het is daarom ook zorgelijk dat de overheid advocaten steeds meer lijkt weg te willen filteren. Bijvoorbeeld bij de gefinancierde rechtsbijstand, waar vier op de tien Nederlanders op zijn aangewezen. Rijlaarsdam: “In de plannen van de minister spreekt de rechtsbescherming van mensen met een kleine beurs niet meer voor zich. Dat is niet knabbelen aan de randen van de rechtsstaat. Dat is een hap eruit.”
Andere voorbeelden zijn de strafbeschikkingen door het OM, waar geen rechter meer aan te pas komt, en het asielrecht waar de rol van de advocaat in de eerste fase deels wordt uitgesloten. Rijlaarsdam: “Op korte termijn allemaal wellicht heel efficiënt, maar het belang van de rechtzoekende is volkomen ondergesneeuwd.”
Over de experimenten om juridische geschillen op een laagdrempelige manier op te lossen, zoals buurt-, wijk- en regelrechters, zei de algemeen deken: “Als dat ertoe leidt dat het recht dichter bij de burger komt, kan dat voor bepaalde problematiek helpen. De NOvA is graag bereid mee te denken, zolang de rechten van de individuele rechtzoekende maar zijn gewaarborgd.”
Kernwaarden leidend
Bij de rechtsbescherming van cliënten door advocaten zijn de wettelijk verankerde kernwaarden leidend: de advocaat is onafhankelijk, partijdig, deskundig, integer en gaat vertrouwelijk om met wat hem is toevertrouwd. Rijlaarsdam: “Dat zijn de grondbeginselen voor de advocatuur waar niet aan kan worden getornd. Daar moet ook iedere rechtzoekende op kunnen rekenen.”
