“Een markant moment gisteren in de rechtsgeschiedenis!” Zo werd de handgeschreven uitspraak op de LinkedIn-pagina van Anker & Anker Strafrechtadvocaten wereldkundig gemaakt. Een van de cliënten van Jan Boksem, advocaat bij het kantoor, leeft niet in de digitale wereld en wil ook niet dat er digitaal met hem gecommuniceerd wordt: “Lastig omdat voor hem alles wat niet geschreven is, niet telt”, aldus Boksem tijdens de zitting over de verlenging van de tbs. De raadsman overlegde met de handgeschreven pleitaantekeningen aan de rechtbank. Die besloot vervolgens de uitspraak − verlenging van de terbeschikkingstelling met een jaar − met de hand te schrijven, omdat alleen zo is gegarandeerd dat de tbs’er op papier kennis kan nemen van de inhoud van de uitspraak.
Typemachine
Volgens Anker & Anker vergt het nadere studie om uit te zoeken wanneer voor het laatst een uitspraak met de hand geschreven werd. “Wellicht moeten we zelfs terug naar de Franse tijd.” Mr. heeft geen diepgravende studie naar het fenomeen handgeschreven uitspraken verricht, maar zo oud zijn de laatste daarvan ook weer niet. Voordat de typemachine rond 1920 zijn intrede deed, werden arresten bij de Hoge Raad met de hand geschreven. Dat zal voor uitspraken van andere gerechten niet anders zijn geweest.
48 meter handgeschreven procesdossiers
Vanaf wanneer vonnissen precies op schrift worden gesteld is niet bekend. Hylkje de Jong, hoogleraar rechtsgeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam, leidt op dit moment een project waarbij een deel van het archief van het Hof van Friesland digitaal wordt ontsloten. Het gaat hierbij om 48 meter met de hand geschreven civiele procesdossiers uit de periode 1716-1730. Deze dossiers zijn bewaard in historisch centrum Tresoar in Leeuwarden.
In deze periode was in ieder geval al sprake van handgeschreven vonnissen. Het civiele procesdossier bij het Hof van Friesland bestond uit één proceszak, vertelt De Jong. Hierin stopten de advocaten van eiser en gedaagde na afloop van het geding hun met de hand geschreven schriftelijke stukken om deze vervolgens aan het Hof over te dragen. Het Hof voegde dan het eveneens met de hand geschreven vonnis toe waarna de stukken werden gearchiveerd. De uitgebreide ‘sententie’ van het Hof was te vinden in het sententieboek. In de sententie werd naast het oordeel van het Hof ook de eis en het antwoord van de tegenpartij opgenomen. In het sententieboek stonden alle vonnissen van het Hof.
Maatwerk
Terug naar de handgeschreven uitspraak van 2022. Op LinkedIn zijn de reacties verschillend. Zo roemt de een de door de rechtbank geleverde beslissing als maatwerk: “De boodschap komt nu in ieder geval bij betrokkene binnen. Dat noem ik ‘menselijke’ rechtspraak! Goed dat er ruimte is voor maatwerk binnen de mogelijkheden.” Anderen vinden dat rechters niet mee moeten gaan “in de idioterie van een verdachte” en geen “lieverkoekjes moeten bakken”.
