Ook al zijn wetteksten soms gortdroog en de arresten vaak dodelijk saai, in het recht valt er af en toe echt wel wat te lachen. Vanuit dat uitgangspunt organiseerde onderwijsorganisatie CPO voor haar relaties het seminar Humor en Recht. En er werd af en toe uitbundig gelachen, op donderdag 21 april in theater Carré in Amsterdam.
Taalkomiek Wim Daniëls werkte flink op de lachspieren met een bloemlezing uit rechtbanktaal. Hij maakte gewag van getuigen die zweren met ‘Zo waarlijke helpe mij God Allemachtig’ en van verdachten die beleefd verzoeken ‘Wilt u mij executeren, edelachtbare.’ En hij vertelde over een eenogige advocaat die, om zijn handicap te maskeren, een normale bril met twee glazen droeg. De man bezwoer de rechter: “Ik zal nooit met een stuk komen dat niet noodzakelijk is.” Waarop de advocaat van de tegenpartij repliceerde: “Begin dan met één brillenglas.”
Humoristisch over recht schrijven is echter vaak een worsteling. Raadsheer Ybo Buruma (Hoge Raad) refereerde aan het boekje ‘De Lach in het Recht’ van A. Pitlo. “Ontzettend vervelend,” was Buruma’s harde oordeel. Intussen worden grappen over advocaten volgens Buruma steeds harder. Dan gaat het over moppen als: “Waarom vervangen laboratoria hun proefdieren door advocaten? …Omdat ze zich te veel aan de ratten gaan hechten.”
Het gebruik van humor is binnen het recht, net als overal, een kwestie van balans en goede smaak. “Recht en humor: het is een hachelijke combinatie,” zei directeur opleidingen Marianne van den Bosch van CPO. Dat het ook fors mis kan gaan, ervoer Van den Bosch tijdens het jaarcongres van de Nederlandse Orde van Advocaten in 2014. Toen riep het komisch duo Toren C. politicus Thom de Graaf op het toneel om hem via een mombakkes allerlei obsceniteiten te laten uitbraken. Toen één van Toren C.-dames vervolgens aan de broekriem van De Graaf begon te sjorren, vond de D66-coryfee het welletjes en brak de show af. In de zaal zat het publiek gegeneerd weg te kijken. De Orde bood later haar excuses aan.
“Goede humor,” meent Van den Bosch, “gaat niet over de rug van de ander.” Nou ja, wel over de rug van de wetgever dan, want die kreeg een aantal flinke vegen uit de pan van Wim Daniëls. Hij citeerde een passage uit de Wegenverkeerswet die zo bizar onbegrijpelijk is dat de zaal in schateren uitbarstte. Daniëls: “Ik heb de mensen gesproken die dat artikel hebben geschreven, maar die zagen de lol er niet van in.”
En uiteraard kon Daniëls het niet laten om zijn bekende stokpaardje te berijden, te weten de komma. Hij heeft twee jaar op gestudeerd op ‘de punt met een staartje’ zoals hij het leesteken noemt. “Wie de komma beheerst, beheerst de taal,” stelde Daniëls. Maar wie het kunstje niet onder knie heeft, kan goed de mist ingaan. Zoals de notaris die de volgende passage liet vastleggen in het testament van een cliënte. “Haar vermogen dat onbelast is vermaakt zij geheel aan haar nicht.” In dit geval krijgt de nicht dus alleen het onbelaste deel van het vermogen. De notaris bedoelde: “Haar vermogen, dat onbelast is, vermaakt zij geheel aan haar nicht.” Alles gaat dan naar de nicht. “Wie het verschil tussen een uitbreidende bijvoeglijke bijzin en een beperkende bijvoeglijke bijzin niet kent, is niet geschikt voor het vak van jurist,” hield Daniëls zijn verbaasde gehoor voor.
Waarschijnlijk heeft een aantal toehoorders thuis toch even een grammaticaboek geraadpleegd.
