De nieuwe leerstoel is een samenwerkingsverband tussen het Wetenschappelijk Onderzoek- en Datacentrum (WODC), de Tilburg School of Humanities and Digital Sciences (TSHD) en de Tilburg Law School (TLS). Dechesne gaat zich als bijzonder hoogleraar voornamelijk bezighouden met vraagstukken rondom de ethische, juridische en andere maatschappelijke vereisten voor digitale technologieën. Daaronder vallen onder meer verantwoorde data-analyse, cybersecurity en de omgang met AI binnen het recht.
“Wat kunnen we binnen de Nederlandse democratische rechtsstaat doen om de mogelijkheden van data-analyse en AI-gebruik optimaal te benutten, maar dan wel op een wijze die de rechtsstaat versterkt, in plaats van kwetsbaar maakt voor risico’s?” vertelt Dechesne in gesprek met Mr. “We moeten niet denken dat AI en data uit zichzelf al onze problemen gaan oplossen. Wij moeten zelf problemen signaleren en een aanpak formuleren, waarbij AI en grootschalige data-analyse een gereedschap kunnen zijn binnen die aanpak. Alles zomaar aan AI en data overlaten, is niet alleen inefficiënt, maar ook risicovol: zie de Toeslagenaffaire.”
AI-effect
Als het gaat om AI-regulering – zoals de Europese AI-verordening – spreekt Dechesne van het zogeheten ‘AI-effect’. “Dat is het fenomeen dat de term AI een levend begrip is waarvan de definitie als het ware meeschuift met de technologische ontwikkeling. We vinden iets AI wanneer een computersysteem iets kan waarvan we gevoelsmatig denken dat computers dat eigenlijk nog nét niet zouden moeten kunnen. Eind 2022 werd ChatGPT gelanceerd, en sindsdien is dat voor mensen hét toonbeeld van AI. Maar vóór ChatGPT hadden we ook al AI, en lang niet alles wat we tegenwoordig AI noemen, wordt door experts ook als AI gezien.”
Die uitdaging rondom de invulling van de definitie van AI leidt tot problemen als het gaat om regulering en wetgeving, legt Dechesne uit. “Want je zou kunnen onderbouwen dat een slim opgebouwd Excelletje al kenmerken heeft waarmee het binnen de AI-verordening zou vallen. Maar dat willen we helemaal niet, want dan zou elke organisatie die iets met zo’n Excelletje doet, onder die wetgeving vallen. Kortom: het is lastig om AI te reguleren, je moet continu aangeven wat precies je scope is. Welke systemen wil je wel en welke juist niet onder je wetgeving laten vallen?”
Toegang tot recht
Los van al die risico’s en uitdagingen, ziet Dechesne ook belangrijke kansen als het gaat om het versterken van de rechtsstaat door effectieve inzet van nieuwe technologische innovaties. “We vinden het bijvoorbeeld belangrijk dat iedereen in Nederland goed kan meedraaien binnen de democratie. We weten echter ook dat er groepen zijn die moeite hebben om hun weg te vinden in onze rechtsstaat. Met effectieve data-analyse, op een zorgvuldige manier ingericht en powered by AI, zou je kunnen abstraheren welke groepen dat zijn, om vervolgens de toegang tot het recht in Nederland te kunnen verbeteren.”
Dechesne is per 1 november gestart in Tilburg en zal in het kader van de leerstoel één dag per week aan de Tilburg University werken. Daarnaast blijft ze werkzaam in Leiden. Dechesne promoveerde in de wiskundige logica (Tilburg University en TU Eindhoven, 2005). Ze deed onderzoek naar formele methoden voor de verificatie van beveiligingsprotocollen (TU Eindhoven, 2005-2009) en naar ethiek en informatietechnologie (TU Delft, 2009-2014).
