Het lijken twee verschillende personen. De een gladgeschoren en in een strak pak gestoken, de ander in militaire kledij met een AK-47 in zijn handen en een brandend huis op de achtergrond. Toch is het een en dezelfde man: Ivan Mishchenko. De 41-jarige raadsheer in de Oekraïense Hoge Raad leidt sinds de inval door Rusland een dubbelleven als rechter én verzetsstrijder. Hij nam de wapens op tegen Poetin, zette een inzamelingsactie op voor hulpmiddelen (warmtebeeldcamera’s, verrekijkers, medicijnen, drones) en werd luitenant van een infanterie-eenheid.
Nieuwe rechters
Vóór de oorlog was Mishchenko al voorzitter van de selectiecommissie voor de High Qualification Commission of Judges, een achtkoppige club die nieuwe rechters moet gaan benoemen. Dat werk geschiedt op het moment vanuit de Poolse hoofdstad Warschau, en doet hij samen met twee andere Oekraïense rechters, twee uit Canada en de VS, en voormalig officier van justitie Robert Hein Broekhuijsen, tegenwoordig partner bij IVY Advocaten te Amsterdam.
Tekorten
De rechtspraak moet worden hervormd om corruptie tegen te gaan in de instituties, een probleem waar het land al lange tijd mee kampt en dat toetreding tot de Europese Unie in de weg zit. 5.000 rechters zijn er nu actief, 2.000 te weinig. Van de huidige rechters zal er bovendien een deel moeten vertrekken, omdat zij met pensioen gaan of niet ‘schoon’ zijn. De benoemingswijze was in het verleden onderwerp van vriendjespolitiek. Integriteit en het bevorderen van vertrouwen in de rechterlijke macht staat nu bij de selectie voorop: een cultuurverandering.
Werken aan de toekomst
De leden van de selectiecommissie zitten in een ingewikkelde spagaat, schrijft NRC in een reportage. Terwijl de ogen vanuit de rest van de wereld op Oekraïne zijn gericht vanwege de strijd tegen Rusland, voelt het ongemakkelijk om de eigen binnenlandse corruptie bloot te leggen. Maar het moment is nu, zegt commissielid Yevhen Miezientsev. “Door de oorlog valt alles wat niet belangrijk is weg. We kunnen nu werken aan de toekomst, voor onze kinderen.” Net als Mishchenko trekt hij ten strijde wanneer hij niet rechtspreekt. Vanaf de daken schiet hij raketten en drones uit de lucht.
Oorlogsbeelden
Zo vechten de Oekraïense rechters tegen bedreigingen vanuit het grote boze buurland – en van binnenuit. Een geheel ander leven dan voorheen; Mishchenko spreekt tegen NRC de twijfel uit hoe hij verder gaat na de oorlog. Het bestaan als voltijdrechter lijkt hem nu saai, en hij twijfelt of de beelden van de oorlog uit zijn hoofd gaan.
