Aan het onderzoek van Mr. werkten vooral advocaten mee, maar ook fiscalisten, (kandidaat-)notarissen, een lid van de rechterlijke macht, een juridisch medewerker en een specialist in corporate social responsibility. Mr. maakte daarbij een indeling tussen de leeftijdscategorieën 20 tot 30 jaar, 30 tot 40 jaar, 40 tot 50 jaar en boven de 50.
Nieuwe uitdaging
Een ruime meerderheid van de deelnemers was vóór het begin van de coronacrisis in maart 2020 al van plan van werkgever te veranderen. Zo wilden twee letselschadeadvocaten een eigen kantoor beginnen. Een notaris van boven de vijftig had het kantoor waar hij werkte al eerder verlaten, voor een ander was een verhuizing de reden voor haar overstap. Een fiscalist stapte op 1 maart 2020 over, nét voordat de coronacrisis in volle omvang uitbrak, maar laat weten dat hij ook in coronatijd dezelfde keuze zou hebben gemaakt.
Verschillende juristen koesterden al langer de wens om in de advocatuur te werken. Zo zegt een jonge advocaat: “Mijn keuze om over te stappen van de ‘juristerij’ naar de advocatuur was een lang geleden gesteld doel. De mogelijkheid deed zich voor om bij een prachtig kantoor in hartje Den Bosch te beginnen. Mijn nieuwe werkgever en ik hebben ons niet laten weerhouden door corona om met elkaar in gesprek te gaan.”
Een advocaat die in april 2020 van werkgever veranderde had al voor de coronacrisis met haar nieuwe werkgever gesproken, maar op dat moment was er nog niet “op alle punten een match”. Dat die er later wel was, had niets met corona te maken.
Sommige juristen zeggen bij hun besluit om over te stappen überhaupt niet te hebben stilgestaan bij de coronacrisis.
Verschillende juristen waren toe aan een nieuwe uitdaging, zoals Shirley Justice. Zij werkte negen jaar als inhouse lawyer en senior projectmanager op het gebied van corporate social responsibility bij MVO Nederland en is sinds 1 augustus 2020 CSR-specialist bij NautaDutilh in Amsterdam. In deze nieuwe functie helpt zij het advocatenkantoor de ambities op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen verder vorm te geven. NautaDutilh wil daarnaast de groeiende Sustainable business & Climate change-praktijk versterken en werken aan eigen duurzaamheidsdoelen en ook daarbij biedt Justice ondersteuning. Voordat ze aan haar nieuwe baan begon dacht ze al enige tijd na over een nieuwe stap. “Toen ik de vacature bij NautaDutilh zag, dacht ik: ‘Dit sluit helemaal aan bij wie ik ben en wat ik wil!’ De functie is een mooie combinatie van duurzaamheid en juridisch werk. Daarnaast vind ik het leuk iets nieuws op te zetten. Ook mijn vorige functie heb ik zelf gecreëerd.”
Vertrouwen en twijfel
Enkele deelnemers aan het onderzoek geven expliciet aan er vertrouwen in te hebben dat het ook in coronatijd goed blijft gaan in de advocatuur. Zo zegt een ervaren advocaat die gespecialiseerd is in Europees en Nederlands aanbestedingsrecht dat ze alle vertrouwen heeft in haar eigen kunnen én in het verloop van de crisis voor advocaten en andere juristen.
Bij anderen zorgde corona voor meer twijfel. Verschillende juristen vonden het spannend om in deze onzekere tijd hun vaste contract in te ruilen voor een tijdelijke arbeidsovereenkomst. Zo zegt een advocaat die aan het begin van de coronacrisis een baanaanbod van een ander kantoor kreeg: “Het waren onzekere tijden en het voelde vreemd om
afstand te doen van mijn vaste contract. Toen mij de persoonlijke garantie werd gegeven dat er ondanks de coronacrisis genoeg werk zou zijn, heb ik getekend.”
Ongemakkelijk
Soms voelde het vertrek bij de oude werkgever in crisistijd ongemakkelijk. Zoals bij Joost de Bruin, die overstapte van de advocatuur naar het Openbaar Ministerie. Hij is bij het Parket Limburg aan de slag gegaan als officier van justitie in opleiding. De Bruin werkte daarvoor ongeveer negen jaar als strafrechtadvocaat bij Weening Strafrechtadvocaten in Maastricht. Met Serge Weening stond hij onder meer drievoudig moordverdachte Thijs H. bij. “In negen jaar tijd heb je qua zaken wel ongeveer alles meegemaakt wat je kunt meemaken”, zegt De Bruin, die al vóór maart 2020 had bedacht om bij het OM te solliciteren. Het vak van advocaat vond hij bovendien soms te eenzijdig. Dat is ook de bedoeling, erkent hij: advocaten handelen partijdig in de behartiging van de belangen van de cliënt. “Maar op zittingen merkte ik regelmatig dat ik een zaak liever in de breedte had behandeld.” Hij realiseert zich dat het werk van een officier van justitie ook eenzijdiger kan zijn dan dat van een rechter, kijkend vanuit het feit dat de Rechtspraak boven alle partijen staat. “Maar als officier van justitie kijk je ook naar de belangen van de verdachte en die van de samenleving als geheel én geef je leiding aan het opsporingsonderzoek, wat heel dynamisch is.”
De Bruin voerde eind februari 2020 enkele verkennende gesprekken met het OM. Tweeënhalve week later brak de coronacrisis uit, nog voordat de sollicitatiegesprekken begonnen. Van maart tot en met augustus 2020 werkte hij nog bij zijn vorige werkgever, waar weinig strafrechtprocedures konden worden gevoerd toen de gerechtsgebouwen door de coronamaatregelen tijdelijk gesloten waren. Dat veranderde toen de Rechtspraak haar deuren weer opende. “Ik liet zo’n honderdvijftig tot honderdvijfenzeventig lopende dossiers achter en wist dat mijn voormalige collega’s het mede door mijn vertrek extra druk kregen, juist op het moment dat de Rechtspraak weer op volle toeren ging draaien. Dat gaf wel een wrang gevoel.”
Bezinningsperiode
Bij ruim dertig procent van de juristen ontstond het plan om van baan te veranderen ná maart 2020. Bij de meesten heeft corona die beslissing beïnvloed. Sommigen maakten de overstap vanwege de inhoud van het werk, zoals een advocaat die van kantoor veranderde omdat corona volgens hem extra kansen leek te bieden voor insolventierechtadvocaten. Een ander zegt: “Tijdens de eerste lockdown was er veel saamhorigheid en daarna ontstonden meteen weer oude patronen. Ik was toe aan een nieuwe stap met een sterkere corporate-praktijk met een internationalere setting.” Een jonge arbeidsrechtadvocaat zegt dat hij weinig binding had gekregen met zijn vorige werkgever, omdat hij daar alleen in coronatijd had gewerkt. Dit hielp hem bij het nemen van zijn beslissing er te vertrekken voordat zijn contract afliep.
Voor verschillende, vaak jonge advocaten, was de coronacrisis een bezinningsperiode. Een advocaat zegt dat ze bewuster is gaan nadenken over haar ambities en of ze wel gelukkig was op kantoor. Een wat oudere advocaat merkte dat er door corona “geleidelijk en natuurlijk” een distantie tot zijn kantoor ontstond. Het thuiswerken blijkt bij meerdere overstappers een rol te spelen. “Van een druk leven in de advocatuur val je door corona ineens terug naar een rustiger leven met veel thuiswerken”, reageert een strafrechtadvocaat. “Dan heb je meer tijd om over de toekomst na te denken en ik merkte dat ik een overstap wel zag zitten.”
Meer vrijheid
Ook arbeidsrechtadvocaat Jadeena Janssen ging door het thuiswerken meer nadenken over haar werk. Janssen, die ongeveer viereneenhalf jaar bij een groot Benelux-kantoor in Eindhoven werkte, begon op 1 januari 2021 bij Advocaten van Nu in Den Bosch, waar ze zich net als haar vier collega-advocaten toelegt op het arbeidsrecht. Thuiswerken heeft haar beslissing om van werkgever te veranderen versneld, vertelt ze. “Door thuis te werken valt het sociale aspect van je werk ineens weg. Dat heeft mij aan het denken gezet. Ik vroeg mij af of ik mezelf ook over een jaar of tien nog bij dezelfde organisatie zag werken. Zonder corona en lockdown had ik hier waarschijnlijk pas over een paar jaar over nagedacht.” Bij Advocaten van Nu heeft ze meer vrijheid om haar eigen ideeën te ontplooien. “Er ligt geen reglement op de plank waardoor je in bepaalde banen wordt geleid.”
De sollicitatiegesprekken van Janssen vonden fysiek plaats op kantoor, met inachtneming van de coronamaatregelen. “Er gold in die periode geen strenge lockdown. Gelukkig maar, want in een fysiek gesprek praat het toch makkelijker dan online. Ook de non-verbale communicatie is beter zichtbaar. En je krijgt de dynamiek tussen de gesprekspartners onderling beter mee, wat veel zegt over de sfeer op kantoor. Het enige vreemde was eigenlijk dat we elkaar geen hand gaven.”
Digitaal solliciteren
Voor veel andere overstappers had corona meer gevolgen voor het sollicitatieproces. Een aantal juristen kon pas later met de nieuwe baan beginnen dan gepland was. Soms lag het sollicitatietraject een periode stil of werd dit met enkele maanden verlengd, of er zat een lange tijd tussen het eerste en tweede gesprek. Twee advocaten stelden het solliciteren zelf enige tijd uit om de verdere ontwikkelingen van de coronacrisis af te wachten.
Bij veel juristen vonden naast fysieke gesprekken ook online gesprekken en assessments plaats. Ruim tien procent geeft aan dat het sollicitatietraject zelfs volledig digitaal was. Op de vacature van CSR-specialist bij NautaDutilh kwamen zoveel reacties dat het kantoor besloot in de eerste ronde online te speeddaten, vertelt Shirley Justice. Sollicitanten konden daarbij een korte pitch geven over zichzelf. Justice werd daarna uitgenodigd voor online vervolggesprekken. Zo’n online procedure heeft volgens haar voordelen omdat het makkelijk is in te plannen en minder tijdrovend is. “Ook is het ontspannener, omdat je niet direct tegenover de sollicitatiecommissie zit. Je kunt ook je aantekeningen bij de hand houden.”
Ook een jonge arbeidsrechtadvocaat uit Amsterdam ziet voordelen in het deels digitaal solliciteren. “Ik kon gemakkelijk tijdens mijn werk solliciteren zonder dat mijn toenmalige werkgever het door had.”
Gunfactor
Maar nadelen zijn er ook. Zo verlies je volgens Justice je eventuele ‘gunfactor’ van ‘goede eerste indruk bij binnenkomst’. Een online sollicitatieprocedure is bovendien minder persoonlijk. “Je krijgt geen indruk van het kantoor en de omgangsvormen en spreekt alleen de personen die zitting hebben in de sollicitatiecommissie”, zegt Justice, die hiervoor een oplossing bedacht. “Nadat ik te horen had gekregen dat het kantoor met me verder wilde, heb ik op eigen verzoek met twee personen − een partner en iemand van de stafafdeling met wie ik nauw zou gaan samenwerken − een fysieke ontmoeting gehad, een wandeling en een bezoek aan een, weliswaar leeg, kantoor. Daardoor had ik twee heel persoonlijke gesprekken waarin ik veel vragen kon stellen en we onderling afstemden hoe ik de nieuwe functie zou kunnen vormgeven.” Zij raadt deze aanpak dan ook iedereen aan, ook na de coronabeperkingen.
Het sollicitatietraject van Joost de Bruin bij het OM vond eveneens vooral digitaal plaats. “Het eerste gesprek werd gehouden via een videobelsessie en dat ging prima”, zegt hij. Lastiger vond hij de volgende rondes, met een assessment waarvan een rollenspel een onderdeel was. “Normaal gesproken is het al moeilijk een acteur te overtuigen die ervoor is ingehuurd het jou niet makkelijk te maken, maar via een videoverbinding is dit een nog grotere uitdaging.” Zo’n online sessie maakt het lastiger non-verbaal te communiceren en zorgt voor minder goede interactie, vinden De Bruin en ook enkele andere juristen. Dat de techniek soms hapert, waardoor gesprekspartners plotseling uit beeld verdwijnen, werkt volgens hen ook niet mee.
Wegwijs maken
Ook de inwerkperiode van De Bruin vond grotendeels digitaal plaats. De eerste vier maanden volgde hij diverse online cursussen, die vóór corona plaatsvonden op een locatie in Utrecht. “Dit scheelde veel reistijd, maar liever zou ik met mijn medecursisten fysieke cursussen volgen.” Daarnaast wordt hij wegwijs gemaakt binnen de organisatie van het Parket Limburg, wat ondanks de coronabeperkingen goed is aangepakt, vindt hij. Zo kan hij fysieke zittingen bijwonen bij de rechtbank en is ervoor gezorgd dat hij op het politiebureau kan meedraaien in zogeheten ZSM-diensten. Daarin worden beslissingen genomen in zaken rond veelvoorkomende criminaliteit, waarbij in sommige gevallen een zaak onmiddellijk wordt afgehandeld. “Op het kantoor van het Parket in Maastricht geldt dat iedereen die er niet per se hoeft te zijn thuiswerkt, maar voor officieren in opleiding is het wat makkelijker toestemming te krijgen om naar kantoor te komen als ze ondersteuning nodig hebben.” Zelf maakt hij daar weinig gebruik van. “Bij vragen bel ik meestal een collega.”
Hoewel De Bruin al veel medewerkers van het Parket kende, wist hij voordat hij in dienst trad niet goed wat hij van ‘de binnenkant’ van de organisatie kon verwachten. “Ik ben echt positief getroffen door de werksfeer en collegialiteit. Het Parket Limburg is klein, iedereen kent elkaar. De bereidheid om voor elkaar in te springen is groot.”
Ook de indruk die Shirley Justice al wandelend van NautaDutilh kreeg komt goed overeen met het beeld dat ze voor haar start van het kantoor had. Ze was blij dat ze door de versoepeling van de coronamaatregelen in de eerste twee maanden af en toe op kantoor kon werken. Inmiddels werkt ze weer volledig vanuit huis. “Juist vanwege mijn rol van verbinder is dat wel eens lastig. De wandelingen met collega’s houd ik er dan ook graag in. Je krijgt al wandelend hele andere gesprekken dan op kantoor!”
