De Rechtspraak maakt de primeur bekend in een persbericht over de uitspraak. Het blijkt te gaan om een uitspraak van de meervoudige kamer in een moordzaak, waarbij één verdachte is veroordeeld tot een celstraf van twaalf jaar en een tweede is vrijgesproken.
“De strafrechters en de gerechtsjurist hebben AI gebruikt als schrijfhulp bij het opstellen van een concept voor de strafmotivering”, zo licht de Rechtspraak het experiment toe. “De bij deze strafzaak direct betrokkenen zijn meteen nadat de uitspraak is gedaan over het gebruik van AI en het uitgaan van het persbericht geïnformeerd.”
Openbare AI-tool
Het is niet bekend welke AI-tool de rechters en griffier exact hebben gebruikt, maar uit het persbericht van de Rechtspraak blijkt wel dat het gaat om een openbare AI-tool. Daarom is men terughoudend te werk gegaan – er is slechts zeer beperkte zaakinformatie als input gegeven – en wordt het experiment niet zomaar herhaald.
“De beperkte invoer van informatie in een openbaar AI-netwerk beperkt de effectiviteit van zulke toepassingen. Ook bestaat het risico dat er te veel informatie over de zaak op een te vroeg moment wordt gedeeld met de openbare AI, wat tot ethische en juridische complicaties kan leiden.”
Middenmoter
Generatieve AI inzetten als schrijfhulp voor rechterlijke vonnissen is in Nederland nog niet eerder gebeurd, maar wordt wereldwijd al wel in diverse landen gedaan. Zo bleek eerder deze maand dat rechtbanken in onder meer India, China en Canada al op een zekere schaal AI inzetten.
In Nederland werd – tot de primeur van de rechtbank Rotterdam – AI binnen de rechtspraak alleen ingezet voor administratieve taken, zoals het samenvatten van lijvige documenten. Nederland bungelt wat dat betreft in de wereldwijde middenmoot als het gaat om de toepassing van AI-techniek.
Enthousiast
Ondanks alle risico’s, voorbehouden en beperkingen, zijn de betrokken rechters en andere medewerkers van de Rechtspraak zeer enthousiast over het experiment: “Het gebruik van AI heeft niet alleen geleid tot een versnelde opstelling van de strafmotivering, maar heeft ook geresulteerd in een duidelijke structuur en indeling.”
De Rechtspraak benadrukt dat alle inhoudelijke besluiten volledig door mensen zijn genomen, en dat AI hier geen rol in heeft gespeeld: “De belangrijke kernwaarden van de Rechtspraak, in het bijzonder die van menselijke controle, transparantie en ethische waarborgen zijn steeds in het oog gehouden. Van groot belang daarbij is dat AI geen beslissingen heeft genomen, beslissingen heeft voorbereid en/of afwegingen heeft gemaakt.”
