Binnen het juridisch onderwijs moeten drie kernelementen aanwezig zijn om de jurist klaar te stomen voor het beroepsleven: ruimte voor inhoudelijke diversiteit, het aanleren van omgevingsbewustzijn en een kritische houding en het ontwikkelen van een ethisch reflectiekader.
Dat betoogde hoogleraar Elaine Mak op 19 juni in haar oratie The T-shaped Lawyer and Beyond: rethinking legal professionalism and legal education for contemporary societies’. Mak is sinds 1 juni 2016 hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschappen en Rechtstheorie aan de Universiteit Utrecht. Met ruimte voor diversiteit bedoelt ze dat generalisten, specialisten en interdisciplinaire juristen allemaal nodig zijn.
Behalve de drie kernelementen kan de academische rechtenopleiding volgens Mak meerwaarde hebben door ‘research based’ onderwijs. Een kritische en methodologisch onderbouwde benadering moet juristen in spe klaarstomen voor hun toekomstige professionele rol. “Aan docenten, studenten en universiteitsbestuurders de uitdaging om de universitaire omgeving hierop in te richten, in een afgewogen wisselwerking met de rechtspraktijk en samenleving,” betoogt Mak.
Met haar karakterisering van het juridisch onderwijs lanceert Elaine Mak een nieuwe interpretatie van het begrip ‘T-shaped lawyer’. Dat is de jurist die diepgaande juridische kennis (de staander van de T) combineert met brede kennis van andere disciplines en academische vaardigheden (de ligger van de T).
Binnen de juridische sector wordt een flinke discussie gevoerd over hoe breed of diep de juridische opleiding moet zijn. De kernvraag is of juristen vooral het recht moeten kennen of juist breed zijn opgeleid. Verschillende universiteiten zijn gestart met brede bachelors, waarin recht een ondergeschikte rol speelt. Het ontbreken van het civiel effect wordt door sommigen als een groot minpunt gezien. “In die controverse wil ik geen ik zelf geen keuze maken,” zegt Mak.
Studenten moeten volgens haar de keuze krijgen of om zich te verdiepen in ontwikkelingen als digitalisering en globalisering. Dat is nodig voor studenten die een rol willen spelen in kwesties als de klimaatzaak van Urgenda of conflicten over digitale platforms als Facebook en Uber. “De meer klassieke jurist die alleen kleine strafzaken doet zal er minder mee te maken hebben.”
Mak beschrijft de ontwikkeling van de jurist van een autonome generalist met oog voor het maatschappelijk belang naar de moderne professional, die specialistisch inzetbaar en transparant is en zich dienstbaar opstelt tegenover de klant en de organisatie. Die jurist krijgt bovendien te maken met de toegenomen complexiteit van de samenleving. “Daarbij is onontbeerlijk dat de jurist beschikt over een goed oordeelsvermogen, relevante juridische én niet-juridische kennis. Ook moet hij aansluiting zoeken bij maatschappelijke ontwikkelingen en een (zelf-)kritische blik hebben. Oude en nieuwe aspecten van juridisch professionalisme komen aldus samen in het beeld van de T-shaped lawyer.”
