Rechters kunnen strubbelingen in de omgang met politici en media mogelijk voorkomen door hun uitspraken ruimer – niet alleen technisch – te motiveren en rekening te houden met wat er in de maatschappij leeft. Dat zegt Hans den Tonkelaar, hoogleraar rechtspraak aan de Radboud Universiteit Nijmegen en dagvoorzitter van het symposium ‘Omgangsvormen tussen politici en rechters’ dat morgen plaatsvindt.
In een eerder bericht op deze website stelt president Daan Keur (hof Leeuwarden) dat sommige politici geen idee hebben van wat zich bij de rechtspraak afspeelt en daardoor vaak onterecht kritiek leveren. Den Tonkelaar reageert daarop als volgt: “Als politici niet weten waar het over gaat dan moeten rechters duidelijker zijn. In een ideale wereld met een machtenscheiding spreekt de rechter alleen door zijn vonnis, maar zegt hij daarin voldoende om te zorgen dat helemaal duidelijk is waarom hij tot een bepaalde beslissing is gekomen, zodat men niet uit kan gaan van een onjuiste uitleg. Als rechter weet je vaak hoe men vol onbegrip en verbaasd kan reageren op jouw beslissing en daar moet je in je uitspraak op anticiperen.”
Maar een duidelijke uitleg ontbreekt nogal eens. “Technisch gezien zitten de Nederlandse uitspraken goed in elkaar, maar men mist een voor het publiek heldere motivatie. Soms zie je bijvoorbeeld in Engeland veel meer een verhaal om de techniek heen, waardoor de werkelijke gedachtegang van de rechter beter te volgen is”, aldus Den Tonkelaar. Als voorbeeld noemt hij een strafzaak waarvan men verwacht dat de dader een bepaald soort straf krijgt en de rechter anders beslist. “Waarom brengen rechters dan niet in hun vonnis tot uiting dat ze weten dat men iets anders verwacht en vertellen zij niet in klare taal waarom ze toch tot hun beslissing zijn gekomen? De Hoge Raad geeft inmiddels wél duidelijk aan wanneer hij omgaat!” Den Tonkelaar denkt dat als vonnissen duidelijker worden er minder ongefundeerde kritiek op uitspraken zal komen.
Evenwicht
De hoogleraar maakt zich zorgen over de aanhoudende kritiek van politici op de rechtspraak, maar is daar tegelijkertijd ook blij mee. “Dan weet je ten minste waar op gelet wordt en dus ook waar je als rechter zelf op moet gaan letten. Ik zou het als politicus misschien ook leuk vinden om heel felle uitlatingen te doen. Dat is een vak. Ik beschouw het daarom in beginsel altijd als opbouwende kritiek. Toch word ik er soms een beetje verdrietig van. Een rechter moet in vrijheid tot zijn uitspraak kunnen komen. Directe aanvallen kunnen stagnerend werken. Invloed vanuit de politiek op de rechtspraak moet er eigenlijk niet anders zijn dan via de wet.”
Andersom bemoeien rechters zich ook met het politiek beleid. Ze adviseren via de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak en de Raad voor de rechtspraak over de inhoud van nieuwe wetgeving. Den Tonkelaar: “Voor zover dat over rechtspraaktechnische kwesties gaat is het geen probleem. Sommigen vinden echter dat rechters het politieke debat doorkruisen en dat daardoor het evenwicht binnen de trias politica kan verdwijnen. ‘Die hards’ op het gebied van machtenscheiding vinden daarom dat ook rechters veel terughoudender moeten zijn.”
Piekeren
Morgen vindt een symposium plaats waarbij gesproken zal worden over hoe rechters en politici binnen de trias politica nu eigenlijk met elkaar om moeten gaan. De genodigden zijn onder andere leden van de rechterlijke macht, politici, wetenschappers en journalisten. “Ik hoop dat zij na het symposium piekerend naar huis gaan”, aldus Den Tonkelaar.
Naar aanleiding van het symposium wordt het boek ‘Omgangsvormen tussen politici en rechters’ uitgegeven. In het boek zijn bijdragen opgenomen van diverse politici, rechters, journalisten en wetenschappers die hun visie op het onderwerp geven. Het boek bevat ook een verslag van de inleidingen en de discussie die tijdens het symposium plaatsvindt.
Klik voor meer informatie over het symposium hier.
