De Rechtspraak betalen per zaak? CDA-Tweede Kamerlid Chris van Dam is er klaar mee. “Ik heb het wel een beetje gehad met outputfinanciering,” zei Van Dam op dinsdag 11 juni tijdens het politiek café ‘De rechter als manager’ van het Montesquieu Instituut in Den Haag.
Pet in de hand
De bekostigingssystematiek waarbij de Rechtspraak per zaak wordt betaald werd in 2001 ingevoerd om de Rechtspraak meer greep te geven op de inkomsten. De presidenten van rechtbanken en gerechtshoven hoefden niet meer met de pet in de hand naar het ministerie om meer geld te vragen. “Outputfinanciering is een mooi systeem in een groeimarkt,” meende Van Dams gesprekspartner Henk Naves, de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak. Maar nu het aantal rechtszaken daalt, en dus ook de inkomsten van de Rechtspraak, koerst de Raad voor de rechtspraak aan op aan andere manier van bekostiging. De gesprekken daarover met minister Dekker (Rechtsbescherming) zijn in volle gang.
Koekjesfabriek
Chris van Dam vindt dat de waarde van het recht teloor dreigt te gaan door outputfinanciering. “De Rechtspraak wordt te veel een koekjesfabriek,” zei hij. “Er sluipen overwegingen in die niet thuishoren in de rechtspraak.” Er zit in het systeem immers een perverse prikkel om zaken die minder opbrengen sneller af te doen. Van Dam wil dat het ministerie een vast bedrag uitkeert aan de Rechtspraak, die dat zelf verdeelt onder de gerechten. “De presidenten hebben dan weer tijd om recht te spreken. Daar hebben rechters ook behoefte aan.”
Diffuus
De Rechtspraak krijgt er dit jaar 50 miljoen euro bij om de financiële problemen het hoofd te bieden. Goede zaak, meent Van Dam. “Ik ben overtuigd van de financiële nood van de Rechtspraak.” Hij maakt zich wel zorgen over de besteding van het geld. “De managementstructuur van de Rechtspraak is zo diffuus. Wie gaat waarover?”
Een andere diersoort
Voormalig officier van justitie Van Dam heeft zich de afgelopen twee jaar als Kamerlid sowieso vaak verbaasd over de Rechtspraak. “Rechters praten over de leden van de Raad voor de rechtspraak alsof het een andere diersoort is. Terwijl het voor het merendeel rechters zijn. De vorige voorzitter Frits Bakker is gewoon weer rechter geworden.”
Overwerk
In een kritisch rapport legde de Commissie Visitatie Gerechten in maart een groot aantal tekortkomingen bloot van de Rechtspraak. De Rechtspraak kampt niet alleen met geldgebrek maar ook met een onduidelijke rolverdeling tussen de Raad voor de rechtspraak en de gerechten. Bovendien is er onvoldoende kritische (zelf)reflectie, samenwerking en uitwisseling bij de professionals in de gerechten. Ook oordeelt de commissie dat de Rechtspraak te weinig omgevingsgericht is en de maatschappelijke ontwikkelingen niet kan bijhouden. Overwerk is standaard voor rechters, de werkdruk en het ziekteverzuim zijn hoog.
Topsport
Op de vraag of de Rechtspraak in een diepe crisis zit, antwoordden beide sprekers ontkennend. Van Dam: “Nee, dan denk ik aan Polen. Dat is in Nederland niet aan de orde.” Naves erkent dat er veel onrust is in de organisatie, maar wijst ook op de prestaties: “De medewerkers doen een groot aantal zaken af. Ze bedrijven topsport.”
