‘Cultuuromslag nodig bij de Rechtspraak’

Delen:

Raad voor de Rechtspraak
Raad voor de Rechtspraak (foto: Roderick Reinalda)

De Rechtspraak heeft een cultuuromslag nodig om maatschappelijk relevant te blijven. Dat oordeelt de Commissie Visitatie Gerechten 2018 in haar rapport ‘Goede rechtspraak, sterke rechtsstaat.’ Volgens de commissie kampt de rechtspraak met personele krapte en financiële schaarste en ontbreekt een heldere rolverdeling tussen de Raad voor de rechtspraak en de gerechten. Bovendien is er onvoldoende kritische (zelf)reflectie, samenwerking en uitwisseling bij de professionals in de gerechten. Ook oordeelt de commissie dat de Rechtspraak te weinig omgevingsgericht is.

Volgens commissievoorzitter Joyce Sylvester kan de Rechtspraak zo de maatschappelijke ontwikkelingen niet bijhouden. “Daardoor komt het gezag van de rechter ter discussie te staan,” zei Sylvester op donderdag 21 maart tijdens de perspresentatie van het rapport. “Als de rechtspraak niet doorontwikkelt, gaat de burger zijn heil elders zoeken, en dan wordt de rechtspraak minder relevant.” Ze vervolgde: “Prima als burgers een alternatieve vorm van conflictbeslechting zoeken, maar als te veel mensen dat doen, is dat een slechte zaak.” Ze noemde de onafhankelijke overheidsrechter een onmisbaar onderdeel van de rechtsstaat.

Gezaghebbend leiderschap

De commissie, die is ingesteld door de Raad voor de rechtspraak, noemt een groot aantal tekortkomingen van de rechterlijke organisatie. Zaken blijven op de plank liggen, waardoor doorlooptijden te lang worden. Er is te weinig tijd voor kwaliteitsbevorderende activiteiten en te weinig ruimte voor innovatie. Het invoeren en ontwikkelen van professionele standaarden (hoe snel na de zitting moet er een uitspraak komen? Moeten in de meervoudige kamer altijd dezelfde rechters op dezelfde zaak zitten?) gaat nog te traag. Ook blijven het HR-beleid en de digitalisering achter.

Volgens Joyce Sylvester ligt de oorzaak niet alleen bij het gebrek aan geld en capaciteit. Het ontbreekt volgens de commissie ook aan gezaghebbend leiderschap, een breed gedragen visie en een heldere verdeling van taken tussen de Raad voor de rechtspraak en de gerechten. De commissie pleit in dit verband voor een cultuuromslag. “Als de rechtspraak niet in staat is de om de komende jaren in rap tempo te innoveren, bestaat de kans dat er van buiten wordt ingegrepen,” schrijft de commissie in het persbericht bij het rapport. Sylvester: “Zo kunnen we niet blijven voortmodderen.”

Tekorten

De commissie is ook kritisch op het huidige bekostigingssysteem van outputfinanciering. Nu wordt de Rechtspraak nog per zaak betaald, wat bij een teruglopend aantal zaken leidt tot tekorten. De commissie pleit voor aparte financiering voor kwaliteitszorg, het veranderproces en innovatie. De Raad voor de rechtspraak onderhandelt met het ministerie van Justitie en Veiligheid over de bekostiging.

Het rapport bevestigt voor een groot deel de uitkomsten van eerdere onderzoeken. Door het mislukken van het digitaliseringsproject KEI is veel geld en energie verloren gegaan. Begin dit jaar concludeerde de Boston Consulting Group dat de rechtspraak haar eigen problemen niet kan oplossen. De Rechtspraak heeft daarvoor jaarlijks 50 miljoen euro extra nodig, zei voorzitter Henk Naves van de Raad voor de rechtspraak.

Meters maken

In reactie op het rapport zei Naves: “We moeten nu meters maken.” Hij wil kritisch naar de bedrijfscultuur kijken, maar zegt tegelijkertijd dat onafhankelijkheid het kroonjuweel van de rechterlijke macht is, waardoor het moeilijk is om rechters in het gareel te krijgen. “Daardoor is besluitvorming stroperig, en kosten besluiten veel tijd.”

Namens de presidentenvergadering haakte Robine de Lange (president Rechtbank Rotterdam) in: “Veel van de problemen bevinden zich op het snijvlak van de organisatie en het rechterlijk domein. We kunnen op een aantal gebieden niet zomaar zeggen: ‘Zo gaan we het doen’.”

Teamvoorzitters

Henk Naves zei dat de kwaliteit van de rechtspraak goed is, maar dat er geen reden is voor zelfgenoegzaamheid. Hij stelde dat de Rechtspraak al hard aan de slag is met de aanbevelingen op het gebied van organisatiecultuur, leiderschap en governance. Hij wees op de Leiderschapsacademie van de Rechtspraak en de opleiding voor teamvoorzitters. Naves ziet de aanbevelingen op het gebied van visie en strategie als een stimulans voor de herbezinning op de Strategische Agenda van de Rechtspraak voor 2021  – 2024.

Het belangrijkste is volgens de voorzitter dat alle mensen binnen de Rechtspraak zich verantwoordelijk voelen voor de organisatiecultuur. “Wil de Rechtspraak maatschappelijk relevant blijven, dan is essentieel dat wij onze rol in de samenleving op een goede manier kunnen blijven invullen.”

De commissie, die bestaat uit rechters en externe leden, heeft het onderzoek gebaseerd op jaarverslagen, andere documenten, enquêtes en expertmeetings.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Scroll naar boven