Splendid Isolation?

In een recent opiniestuk in The Guardian stelt de econoom Paul Mason dat post-Brexit uit het politieke circus in Westminster een beeld oprijst van een politieke klasse die diep in hun hart nog niet gelooft dat het Verenigd Koninkrijk de EU ook werkelijk gaat verlaten. Alle leiders van de Brexitcampagne zijn in het tijdsbestek van twee weken van het toneel verdwenen. (Al is de meest opportunistische onder hen, Boris Johnson, nu plots weer terug als Minister van Buitenlandse Zaken, waarover straks meer.) De nieuwe premier die het Brexit-programma ― wat dat ook moge zijn ― moet gaan uitvoeren is Theresa May, een politica die voorstander was het Britse lidmaatschap van de EU. Natuurlijk, iedereen belooft plechtig dat de wil van het volk geëerbiedigd zal worden. “Brexit betekent Brexit”, benadrukte May, en ze gaat er “een succes van maken.” Maar de markten ― al weken van slag van de referendumuitslag ― waren meteen gerustgesteld toen duidelijk werd dat de ervaren May, en niet een of andere wilde Brexiteer, premier zou worden. De Brexit-kiezers daarentegen maken zich langzamerhand zorgen of aan hun stem in het referendum wel gehoor zal worden gegeven. Er waren al protesten dat het Artikel 50-proces, de procedure waarmee uittrede uit de EU begint, onmiddellijk in gang moet worden gezet.

Als je zoals May vastberaden uitspreekt dat Brexit ‘Brexit’ betekent, klinkt dat weliswaar alsof je iets zegt, maar uiteindelijk is het een tautologie die niets opheldert. Iedere kiezer heeft zo zijn eigen idee van wat Brexit inhoudt. Een groot deel van de Brexit kiezers, zoveel is duidelijk, heeft gekozen voor een einde aan de immigratie en meer aandacht voor de noden van de Britse burgers. Een ander, kleiner deel, wil meer zelfbeschikking voor Groot Brittannië en een bevrijding van de Brusselse bemoeizucht. Dit verlangen naar volledige zelfbeschikking gaat soms gepaard met een blinde EU-haat en de onverholen wens dat het hele Europese project zal ontsporen en imploderen. Weer een ander deel van de kiezers ziet een glorieuze toekomst voor Engeland als het Singapore of Hong Kong van Europa. Losgesneden van het rottende, continentale lijk dat Europa in de Brexit-verbeelding geworden is, kan het koninkrijk worden omgetoverd tot een wendbare, dynamische economie die weer als vanouds over de wereldzeeën regeert. (Zoals Ben Judah ― de auteur van This Is London ― terecht opmerkt in The New York Times is het verlangen naar de gloriedagen van het Britse Rijk nooit ver weg in de Brexitretoriek.)

Deze beelden van hoe een Britse onafhankelijkheid eruit gaat zien, zijn een mengelmoes van wensdenken, nostalgie en zelfoverschatting. Als het referendumresultaat straks handen en voeten moet worden gegeven in onderhandelingen met de Europese partners ― en het is volstrekt duidelijk wie hier de reus en wie hier de dwerg is ― dan zal snel duidelijk worden dat de toekomstvisioenen van de Brexiteers onhaalbaar en intern tegenstrijdig zijn. Als de Britten toegang tot de interne Europese markt willen behouden, dan zullen ze vrij verkeer van personen moeten accepteren en een financiële bijdrage moeten leveren aan het Europese project. Accepteren ze dat niet, dan zal ze dat welvaart en banen kosten, en het voortbestaan van de financiële sector in Londen die toegang nodig heeft tot de Europese interne markt. Het idee dat Brexit voor het Verenigd Koninkrijk tegelijkertijd een stop op immigratie en grotere welvaart voor kansarme Britten op zal leveren, is lariekoek.

Ook de belofte dat Groot-Brittannië weer baas in eigen huis zal zijn zal worden gelogenstraft. We leven in een tijd van wederzijdse afhankelijkheden en grote economische blokken; een tijd waarin landen moeten samenwerken om nog enige greep te houden op de mondiale ontwikkelingen. De nieuwe, papieren onafhankelijkheid van Groot-Brittannië zal in werkelijkheid een verlies van macht betekenen om de eigen toekomst vorm te geven. Nu hebben de Britten nog invloed op de Europese besluitvorming. Straks zullen de regels waar ze zich aan moeten houden om op de Europese markt te opereren zonder hen worden opgesteld in Brussel. Ze zullen per post naar Londen worden gestuurd om daar netjes door soevereine volksvertegenwoordigers te worden omgezet in Britse wet- en regelgeving.

Tot slot is er nog het idee dat Groot-Brittannië zal worden omgetoverd tot een soort Europese tijger in het evenbeeld van Singapore en Hong Kong. Dat vraagt om een hele interventionistische overheid die strategische, lange-termijn investeringen doet in de economie om in te spelen op de ontwikkelingen in de wereld. (Het zou ook de overgang naar een volledig open economie betekenen die de onzekere Britse werknemers zal blootstellen aan de gure winden van de internationale concurrentie ― misschien niet iets waar veel Brexitstemmers om hebben gevraagd.) Er is vooralsnog niets in de politieke reactie van het politieke establishment dat op deze variant wijst. Een dergelijke keuze vraagt om een totale heroriëntatie van de Britse overheid. Theresa May heeft Brexit echter uitbesteed aan een drietal prominente Brexiteers ― David Davis, Liam Fox en Boris Johnson ― en beperkt tot een project dat voorlopig volledig los lijkt te staan van haar verdere plannen met Groot-Brittannië voor de komende regeerperiode. Dat wijst eerder op een kosmetische aanpassing van de verhouding met Europa en is de reden waarom Paul Mason zich afvraagt of het politieke establishment wel echt gelooft dat er een Brexit zal plaatsvinden.

Theresa May lijkt met haar benoemingen de Brexit-voorstanders op te zadelen met de rotzooi die ze hebben gecreëerd. Er is geen Brexitoplossing te verzinnen die tegemoet komt aan de irreële en tegenstrijdige verwachtingen van het Brexitkamp. De artikel 50 procedure is vormgegeven om uittrede lastig te maken en geeft de EU alle onderhandelingsvoordelen. Als Davis, Fox en Johnson straks terugkomen met een teleurstellende overeenkomst die bleek afsteekt tegen de enorme verwachtingen die ze bij de kiezers hebben gewekt, dan kunnen ze dat zelf aan het Brexitkamp gaan uitleggen.