Er is nu ook vanuit wetenschappelijke hoek kritiek op de plannen voor herziening van het toezicht op de advocatuur van demissionair staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie). Britta Böhler, hoogleraar advocatuur aan de Universiteit van Amsterdam, noemt het voorstel voor een onafhankelijk toezichtcollege ‘niet deugdelijk’. Böhler heeft haar hoop gevestigd op ‘een nieuw kabinet met een duidelijk rechtstatelijk besef’.
De Nederlandse Orde van Advocaten is al enige tijd verwikkeld in een discussie met Teeven over het toezicht op de advocatuur. Teeven wil een nieuwe onafhankelijk toezichtcollege waarvan de leden geen advocaat mogen zijn. Maar volgens de Orde tast dit de onafhankelijkheid van de advocatuur aan en brengt het bovendien de rechtstaat in gevaar. Onaangenaam verrast was de Orde dan ook toen Teeven begin juli het wetsvoorstel naar de Tweede Kamer stuurde.
Böhler schaart zich achter het standpunt van de Orde. “De onafhankelijkheid van de advocatuur en de vertrouwelijkheid van de advocaat worden door Teevens plan beperkt op een manier die niet past in een rechtstatelijk bestel. Onafhankelijkheid is mede afhankelijk van de manier waarop de balie zich mag organiseren. Zelfregulering is een belangrijk element om te kunnen garanderen dat advocaten onafhankelijk van de overheid kunnen opereren. Het is een wereldwijd geaccepteerde voorwaarde voor een onafhankelijke advocatuur.” Böhler vervolgt: “De overheid noemt het een onafhankelijk college, omdat zij ook wel weet dat ze het zo moet noemen. Maar onafhankelijk is het natuurlijk niet. Ten eerste mogen de leden geen advocaat zijn en ten tweede worden zij benoemd op voordracht van de minister. Ik ben niet bang dat de minister daadwerkelijk van plan is om via dat college in te grijpen in individuele kwestie, maar de schijn ervan moet te allen tijde worden vermeden. Je kunt het vergelijken met de onpartijdigheid van de rechter.”
Een ander probleem is de doorbreking van de geheimhoudingsplicht. Böhler vertelt dat in het wetsvoorstel staat dat de advocaat zich niet kan beroepen op zijn geheimhouding op het moment dat het college onderzoek doet. In het persbericht van V&J staat echter dat het college juist geen recht heeft op inzage in individuele dossiers. Böhler: “Gek genoeg vind ik deze beperking niet terug in het wetsvoorstel. Ook niet in de Memorie van Toelichting.”
Hoop
Dat er iets moet gebeuren aan het huidige toezicht is wel duidelijk. Althans, uit de tussenrapportage van Rein-Jan Hoekstra, die in opdracht van de Orde onderzoek doet naar kwaliteit, objectiviteit en integriteit van het toezicht, blijkt dat er nogal wat aan schort. Hoekstra noemde het met name ‘onvoldoende transparant’. Böhler wijst erop dat het niet gaat om de vraag of er veranderingen nodig zijn, maar of de weg die de regering nu wil bewandelen de juiste is. “Mijn antwoord is dus nee. Er zijn ook andere manieren om een moderner, integraler en uniformer toezicht te creëren. En daar werkt de Orde sinds de aanbevelingen van Docters van Leeuwen aan.”
Begin augustus bracht de Raad van State een negatief advies uit over de plannen. De raad was met name kritisch over de beperking van de rol van de deken en stelde dat ‘onvoldoende overtuigend is gemotiveerd in welk opzicht het huidige stelsel tekortschiet’. Het is dit advies dat zeer zwaar zal wegen in het parlement, vertelt Böhler die van juni 2007 tot juni 2011 Eerste Kamerlid voor GroenLinks was. “Dat is zo’n beetje het eerste waar je naar kijkt na het wetsvoorstel en de toelichting.” Een voorspelling van hoe dit zal aflopen, durft ze niet te geven. “Mijn hoop is met name gericht op het nieuwe kabinet. De wet is weliswaar ingediend, maar die kan ook worden ingetrokken of aangepast. Ik zou zeer teleurgesteld zijn in de nieuwe formatie als dit gewoon wordt overgenomen zonder te beseffen dat je hiermee de rechtstaat kapotmaakt.”
