Waarom, o waarom?
Bernard Schols, hoogleraar Successierecht: “Doordat corona bij ons allebei het prachtige ‘tourleven’ stillegde, kwamen we van de ene op andere dag in een andere wereld terecht. Van de dynamische cursuszaaltjes, podia, applaus en echt contact met mensen naar statische Teams-, Zoom en Skypemeetings met camera’s, inkijkjes in huiskamers, weinig interactie en opgestoken virtuele duimpjes. Niet echt een natuurlijke habitat voor ‘podiumdieren’. Wij hebben toen, letterlijk aan de keukentafel bij een van ons beiden, op gepaste afstand en in de bourgondisch-filosofische traditie uiteraard onder het genot van witte wijn en (een niet nader te vermelden aantal) bitterballen, samen besloten dat deze bijzondere tijden eindelijk de kans bieden om de langgekoesterde wens tot samenwerking op de bühne te realiseren.”
Jeroen Rheinfeld, hoogleraar Agrarisch recht: “De donkere corona-dagen werden door deze levendige gesprekken ineens getransformeerd in spannende, nieuwe tijden met een nieuw (hobby)project. Waarom zouden we onze overdenkingen en gesprekken aan de keukentafel, die voor ons symbool stonden voor het ultieme middel tegen neerslachtigheid, niet delen met het publiek, dat ons (tijdelijk) niet meer ‘live’ kan ontmoeten? Prof & Prof was geboren.”
Waarover kletsen – pardon: discussiëren – jullie aan de keukentafel?
Schols: “Kort en krachtig: we praten over het recht en over het leven. Het hele leven komt voorbij: via Prof & Rechtspraak belanden we bij Prof & Film, Prof & Boek leidt ons naar Prof & Podium, Prof & Onderwijs wordt gevolgd door Prof & Sport, enzovoorts. Er is geen onderwerp dat we, vanuit ons Leitmotiv ‘Recht is Rond’, niet kunnen bespreken, al dan niet met gasten aan tafel.”
Rheinfeld: “Dat alles natuurlijk met (hier en daar) de nodige humor. Louter serieuze gesprekken zijn er, zowel binnen als buiten de juridische wereld, immers al genoeg. ‘De vrolijke wetenschap’ bepaalt dus grotendeels de sfeer.”
Professor Schols, wat heeft het agrarisch recht van uw mede-prof te maken met uw vakgebied, erfrecht en erfbelasting?
“Het zijn allebei onderdelen van het notariële recht, maar vanuit mijn professie bekeken, vooral het belang van de bijzonder interessante fiscale saus over deze twee rechtsgebieden. Denk in dezen ook aan een belangrijke term als opvolging: successie! En vergeet niet dat onze gezamenlijke leermeester emeritus hoogleraar notarieel recht Martin Jan van Mourik, de bourgondische koning der redelijkheid en billijkheid, alle rechtsgebieden – waaronder in ons geval agrarisch recht en notarieel belastingrecht – probleemloos met elkaar verbond. Maar vooral ook van een lolletje hield. Dus wij weten niet beter. Ik promoveerde bij Van Mourik en Jeroen bij mij en studeerde bij Van Mourik, de juridische cirkel is rond, recht is rond.”
Professor Rheinfeld, wanneer komen erfenissen en boerenerven samen?
“Een boer is uiteindelijk ook (maar) een mens van vlees en bloed. Het overlijden van een agrariër levert, naast het persoonlijke leed, doorgaans ook de nodige publiek-, privaat- en fiscaalrechtelijke problematiek op. Dat vraagt om begeleiding door een in het agrarisch recht gespecialiseerde jurist en/of fiscalist. Het boerenerf is daarbij vaak het middelpunt van het erfrechtelijke strijdgewoel: de belangen van de langstlevende, de bedrijfsopvolger(s), de overige erfgenamen, legitimarissen en de overheid strijden om voorrang. Agrarisch erfrecht is, net als het ‘reguliere’ erfrecht, mensenwerk. ‘Recht is rond’ geldt ook op de boerderij.”
En wij maar denken dat jullie zo druk zijn met het échte recht: de vele overlijdens door corona en de afwikkeling van nalatenschappen, de stikstofproblematiek en de Farmers Defence Force. Dus toch nog tijd voor … ja voor wat eigenlijk?
Schols: “De vraag is altijd wat echt recht is. Recht is immers in onze ogen rond. We gaven totdat de wereld op slot ging heel veel onderwijs, van kleine tot grote zalen, van luchtig tot wetenschappelijk, tot zakelijk. En dat stopte van de ene dag op de andere, geen stage diving meer… geen studenten, niets… Aangezien we niet alleen maar tegen een droevig schermpje wilden praten, kwamen we dus al snel op dit idee. Praten tegen een echt mens, van vlees en bloed zodat je ook nog lolletjes kunt maken, zij het allebei met een accent. De eerste uitzending heet dan ook niet voor niets ‘Wat klink je raar?’”
Rheinfeld: “‘Recht is Rond’ wil ook zeggen dat het leven van een jurist niet saai hoeft te zijn, maar ook best wel leuk mag zijn. Probeer er in deze bizarre tijden het beste van te maken. Wie had ooit gedacht dat de Belastingdienst geld aan de mensheid zou gaan uitdelen in plaats van het te innen. En wat tijd over hebben betreft: wanneer en zolang ‘bezig zijn met het recht’ niet als werk voelt, kan een juridische freak veel aan en bestaat er geen grens tussen arbeid en ontspanning. Zeker als het om twee juridische freaks, tevens levensgenieters gaat: de energie is dan eindeloos en het glas blijft dan maar (minstens) halfvol. Bovendien hoef je (of beter mag je) als hoogleraar ook niet altijd het veld in, althans hopelijk wel af en toe naar een openluchttheatertje. Luister maar naar ons gesprek over de klapstoeltjes. Het was wel een tijd waar meer testamenten en levenstestamenten dan ooit werden gemaakt, maar daar oftewel van de frontlinie, stonden wij wat verder vanaf. Hoogleraar in de juridische wereld is immers anders dan onze medische collega’s geen heldenberoep.”
Het programma heet Recht is Rond. Is dat zo?
Schols: “Er zijn mensen die de term ‘recht’ vertalen als hetgeen letterlijk in de wet staat, iets statisch, iets grammaticaals. Neen, recht is iets wat je, bijvoorbeeld als student of als rechter, moet gaan zoeken en wie goed zoekt zal (wellicht ooit) vinden. Er zijn wel spelregels, maar daar mogen alle belanghebbenden van alle kanten aan trekken tot er een oplossing komt boven drijven die naar de omstandigheden vooral redelijk en billijk is. Recht is niet kaarsrecht, recht is niet klinisch, recht is flexibel, Recht is Rond. Met recht kun je spelen, van recht kun je genieten, zij het met als ultiem doel voor iedereen een, in de betreffende setting, zo rechtvaardig mogelijke oplossing te vinden. Luister naar ons gesprek over de ‘fatale huwelijksreis’. Wanneer vindt het recht iets uitzonderlijk genoeg?”
Voor wie zijn de uitzendingen – en de theatershow – bedoeld, en wat leren de kijkers?
Rheinfeld: “Letterlijk voor iedereen, van juridische leek, tot student, tot notaris, tot advocaat en rechter, maar vooral ook voor de fiscaal-financiële wereld. Iedereen heeft immers met het recht en niet te vergeten het leven te maken. Niet iedereen zal alles even interessant vinden. Maar daarom hanteren we de spreuk ‘voor elk wat wils’. En we dringen niemand iets op, iedereen is welkom, het is immers geen verplichte werkgroep. En in het slechtste geval pik je een van onze boekentips mee en ga je tijdens de uitzending lekker lezen. Dat mag ook!”
Klik hier voor de eerste uitzending van Recht is Rond.
