Nederland staat daarmee iets lager dan Finland, Denemarken, Luxemburg en Zweden (die scoren een 8) maar gelijk met Duitsland, Ierland en Estland. Vorig jaar waren er nog elf ‘toplanden’ met die scores boven de 7, nu dus acht. Dit blijkt uit het deze week gepubliceerde Rule of Law-rapport 2025, het jaarlijkse overzicht van de Europese Commissie over de rechtsstatelijke situatie in EU-lidstaten. De Nederlandse rechtspraak scoort binnen de Europese Unie goed.
Benoemingsprocedure
Het rapport omschrijft het Nederlandse rechtssysteem als ‘efficiënt en onafhankelijk’. Wel benoemt de Europese Commissie – en herhaalt dit zelfs – enkele maatregelen die de rechtsstaat op de lange termijn kunnen beschermen, zoals de benoemingsprocedure van leden van de Raad voor de rechtspraak en gerechtsbesturen. Binnen deze procedure kan in theorie politieke beïnvloeding plaatsvinden, al komt dit – mede door de sterke rechtsstatelijke cultuur in Nederland – in de praktijk niet voor. Henk Naves, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, sprak hierover al eerder. Volgens hem zou de positie van de Raad voor de rechtspraak moeten worden verankerd in de Grondwet.
Zorgen
Maar de Europese Commissie heeft ook zorgen: zoals over het wetgevingsproces rond de wetsvoorstellen op het gebied van migratie en asiel. Tijdens dit proces werden adviesorganen, zoals de Raad voor de rechtspraak en de Raad van State, in eerste instantie slechts zeer beperkt de mogelijkheid geboden te adviseren over de wetgevingsvoorstellen.
Aanbevelingen
De Europese Commissie benoemt positieve stappen op het gebied van digitalisering en ziet enige vooruitgang bij het aanpakken van personeelstekorten en de hoge werkdruk binnen de Rechtspraak. Daarnaast moet werk worden gemaakt van het opzetten van een gestructureerde dialoog tussen de drie staatsmachten, om zo de rechtstatelijke cultuur in Nederland verder te versterken. De Rechtspraak zelf is een voorstander van een blijvende dialoog tussen de wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.
