Dat betoogt Soeharno, hoogleraar Rechtspleging aan de Universiteit van Amsterdam, advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek én raadsheer-plaatsvervanger in het gerechtshof ’s-Hertogenbosch, in een artikel in het nieuwe nummer van het Nederlands Juristenblad.
Voor alle medewerkers
De Gedragscode Rechtspraak, vastgesteld door de Raad voor de rechtspraak en de gerechtspresidenten, trad op 1 oktober 2024 in werking. Ze vervangt de oude gedragscode uit 2010 en is van toepassing op alle rechtbankmedewerkers, van beveiligers en administratieve krachten tot gerechtssecretarissen en rechters. Voor medewerkers die geen rechter zijn is de code volgens Soeharno positief te waarderen, maar voor rechters niet (al zitten er ook voor hen wel wat nuttige punten in).
Verbluffend
Soeharno vindt het ‘bijzonder’ dat de nieuwe code uitdrukkelijk aansluit bij standaarden voor ambtenaren. De afwezigheid van verwijzingen naar (internationale) standaarden van rechterlijke ethiek noemt hij zelfs ‘verbluffend’. In de 37 pagina’s tellende code (de oude besloeg één pagina) staat van alles over kernwaarden, goed ambtenaarschap, goed werkgeverschap en integriteit, maar woorden als ‘machtenscheiding’, ‘rechtsstatelijk’ en ‘magistratuur’ komen niet voor; Soeharno telde alleen één keer het woord ‘rechtsstaat’.
Rolwisseling
In de gedragscode is volgens Soeharno de bijrol en de hoofdrol verwisseld, nu niet is ingezet op normering en bescherming van de rol van de rechter als onafhankelijke staatsmacht, maar aansluiting is gezocht bij de rol van de hiërarchisch aan de politiek ondergeschikte ambtenaar.
Systeemzwakte
En dat is geen goede ontwikkeling. Dat de code een ambtelijk vertrekpunt heeft vergroot volgens Soeharno de systeemzwakte van de rechterlijke macht, die de laatste decennia al steeds meer hiërarchisch ondergeschikt is geraakt aan de politiek (hij wees daar onlangs met een aantal andere juristen al op in de onderzoeksbundel Constitutionele waarborgen). Hij vindt dan ook dat rangwisseling van ambtelijke bijrol en rechterlijke hoofdrol in de gedragscode een stap in de verkeerde richting is die een fundamentele heroverweging verdient.
