Mr. van de week is Joris Rijken (1981), advocaat/partner bij AKD Benelux Lawyers. Regelmatig geeft hij cursussen op het gebied van gezondheidsrecht, maar nu met speciale aandacht voor Covid-19.
Zo’n beetje iedere Nederlander vindt zichzelf tegenwoordig ook virusdeskundige. Wat kunt u juristen nog bijbrengen over corona?
Er zijn maar weinig rechtsgebieden die niet door COVID-19 worden geraakt. Op mijn vakgebied is de impact denk ik relatief groot. Ineens moesten er regels komen voor ‘code zwart’, de situatie waarin de IC-afdelingen niet meer voldoende bedden zouden hebben voor alle patiënten. En de gereguleerde marktwerking die we normaal in de gezondheidszorg hebben, is tijdelijk vervangen door een soort militaire aansturing van zorgaanbieders. Wat dat voor de toekomst betekent, en wie het moet betalen, zijn vragen die gezondheidsrechtjuristen nog lang zullen bezighouden.
Vindt u dat gezondheidsrechtjuristen hun rol in deze gezondheidscrisis adequaat hebben vervuld? Of bleven ze te veel op de achtergrond? Het waren toch de virologen die het debat en het beleid bepaalden.
In de echte crisisfase, zeg van half maart tot half april, was het in de gezondheidszorg en ook daarbuiten alle hens aan dek. Wetten en praktische bezwaren telden even niet. Ik denk dat je nu een inhaalslag ziet. Juristen nemen de Tijdelijke wet maatregelen COVID-19, die in de plaats moet komen van de huidige noodverordeningen, bijvoorbeeld flink op de korrel.
U houdt zich ook bezig met zorginkoop. Welke juridische aspecten aan de geplande aanschaf van vaccins zijn daarbij van belang?
Nederland heeft inmiddels samen met andere landen bij een farmaceutische fabrikant vaccins besteld. Zo’n opdracht zou normaal moeten worden aanbesteed. Gelukkig kent het aanbestedingsrecht uitzonderingen voor dit soort noodgevallen. Echt spannend kan het worden als er straks niet voldoende vaccins beschikbaar zijn om de hele bevolking in te enten. Wie moet er dan voorgaan? Ik hoop dat de discussie daarover op tijd op gang komt.
U bent ook (niet-praktiserend) arts. Kijkt u daarom ook met andere ogen naar corona?
De geneeskunde is een enorm vakgebied, veel groter en complexer dan het recht. Ook praktiserende dokters overzien alleen het stukje dat voor hun eigen praktijk van belang is. Ik luister daarom vooral goed naar mensen die echt verstand van infectieziektenbestrijding hebben. Iemand als Jaap van Dissel houdt zich daar al zijn hele professionele leven mee bezig. De kans dat dit soort specialisten goede adviezen geeft, is veel groter dan dat goedwillende amateurs – van buiten of binnen de geneeskunde – dat doen.
Tijdens uw cursussen gaat u ook in op arresten van de Hoge Raad. In hoeverre was u verrast door de recente euthanasie-uitspraak?
Het Centraal Tuchtcollege had een verpleeghuisarts een waarschuwing gegeven voor de euthanasie op een demente vrouw. De Hoge Raad heeft die uitspraak in het belang der wet vernietigd. De lijn van het tuchtcollege was dat je wilsverklaringen bij euthanasie heel letterlijk moet uitleggen. Dat heeft van meet af aan veel kritiek gekregen in de literatuur. Bovendien kozen de strafrechters van de Rechtbank Den Haag en de P-G heel overtuigend een andere koers. Dus de arresten van de Hoge Raad kwamen niet als een verrassing.
Als u het voor het zeggen had…
… zou ik de verkoop van tabak verbieden aan iedereen die na 1 januari 2021 achttien jaar wordt. Ik snap dat je rokers hun sigaret niet zomaar kunt afpakken. Maar ik zie niet in waarom we zouden moeten toestaan dat jongeren nog met roken beginnen. Met deze maatregel verdrijf je tabak uit de samenleving, maar dan met een heel lange overgangstermijn.
Wat is niet over u bekend, wat wel interessant is?
Of anderen dit ook interessant vinden, vraag ik me af, maar net als Mark Rutte ben ik een fan van politieke geschiedenis. Ik loop niet weg voor een flinke politieke biografie en ben een trouw luisteraar van de podcast Betrouwbare Bronnen. De podcastserie over de val van de Berlijnse Muur is echt een parel.
Welk boek las u het laatst?
Het laatste boek dat ik las, is Het grote gevecht van Jeroen Smit, over de idealistische topman Paul Polman van Unilever. Nu lees ik The mirror and the light van Hilary Mantel. Dat is het laatste deel van een roman over Thomas Cromwell, de zoon van een smid die de belangrijkste adviseur van de Engelse koning Henry VIII werd. Geen schoolvoorbeeld van een idealistische leider, wel een heel meeslepend verhaal.
Wat staat er bovenaan op uw bucketlist?
Als geneeskundestudent deed ik twee co-schappen in Zuid-Afrika. Daar wil ik graag nog eens met de auto naar toe rijden. Dat is ongeveer 15.000 kilometer. Ook in normale tijden is het helaas een lastige route. Vooral Syrië, Sudan en Ethiopië zijn voorlopig onneembare hordes.
Met welke beroemdheid zou u in quarantaine willen?
Met de mezzosopraan Cecilia Bartoli. Ik weet niet of we veel te bespreken hebben, maar een quarantaine zonder muziek lijkt me vreselijk.
