In april pleitte hoogleraar Staatsrecht te Tilburg Ingrid Leijten als mr. van de week voor meer ‘constitutioneel bewustzijn’: de burger hoeft de Grondwet niet op te kunnen dreunen maar een zeker begrip van de ideeën die erachter schuilgaan, is wel van belang. De vraag rijst dan: hoe meet je hoe het daarmee gesteld is? In een artikel in het Nederlands Juristenblad deed But, promovendus aan de Universiteit Leiden, een voorzet.
Internalisering
Door middel van een enquête onderzocht hij in hoeverre de Grondwet wordt “begrepen door gewone mensen”. Daarbij gaat het niet zozeer om parate kennis van de Grondwet, maar om “internalisering en constitutioneel besef”. In het theorie-examen van het CBR, stelt But, worden kandidaten immers ook niet bevraagd over de precieze inhoud van het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens 1990, maar moeten zij veeleer kunnen reageren op concrete verkeerssituaties.
1333 respondenten werden daarom getest op hun vermogen om situaties waar grondwettelijke normen of waarden van toepassing zijn, te herkennen. Zo werden stellingen voorgelegd zoals “als een wet door regering en parlement wordt aangenomen, die strijdt met de Grondwet, deze door de rechter moet kunnen worden vernietigd” (waarmee bekendheid met het toetsingsverbod uit artikel 120 wordt getoetst). Ook werd respondenten onder meer gevraagd een top tien te maken van de voor hen belangrijkste grond- en mensenrechten.
Hoger opgeleiden en juristen
91,3% vindt de Grondwet belangrijk en 74,3% stelt deze “op hoofdlijnen” te kennen (al heeft 41,9% nog nooit een artikel ervan gelezen). Hoger opgeleiden zijn zelfverzekerder over wat ze weten, al scoren ze niet beter dan lager opgeleiden – “Het tegendeel bleek in veel gevallen waar.” Een interessante uitkomst is dat juristen, respondenten die een juridische opleiding hebben genoten, niet per se Grondwettelijke normen beter lijken te herkennen dan niet-juristen, “terwijl dat wel wenselijk zou zijn.”
Al met al, concludeert de auteur, is het kennisniveau nog niet zo beroerd als wel wordt verondersteld. Overigens moeten, zo benadrukt hij, de uitkomsten met een slag om de arm worden gepresenteerd. Het onderzoek is een eerste in een reeks en moet een aanzet vormen tot het meten van de effectiviteit van de Grondwet in de maatschappij.
