Net als ieder ander kan het ook een rechter overkomen dat hij in quarantaine moet vanwege de coronamaatregelen. Mag zo’n rechter via een online verbinding deelnemen aan de berechting in een strafzaak? Procureur-generaal bij de Hoge Raad Jos Silvis wil dat de Hoge Raad zich uitspreekt over de vraag of een rechter of raadsheer in een meervoudige strafzaak aan berechting kan deelnemen zonder zelf in de zittingszaal aanwezig te zijn.
Volwaardige fysieke zitting
De zaak waarin de PG cassatie in belang der wet heeft ingesteld is een jeugdstrafzaak bij het gerechtshof Den Haag. Tijdens de behandeling door het hof waren de voorzitter van de meervoudige kamer, de jongste raadsheer, de advocaat-generaal en de advocaat van de verdachte gewoon in de zittingszaal aanwezig. De oudste raadsheer zat − vanwege quarantaine − thuis achter een scherm. De verdediging en het Openbaar Ministerie hadden met deze wijze van berechten ingestemd.
Volgens artikel 28 van de tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid moet voor de inhoudelijke behandeling van een strafzaak een fysieke zitting worden gehouden, een videoconferentie kan daarvoor niet in de plaats komen. Het Haagse hof vond dat ondanks de online aanwezigheid van de raadsheer toch sprake was van een volwaardige fysieke zitting. Omdat het een strafzaak tegen een minderjarige betrof vond die met gesloten deuren plaats, zodat zich geen probleem van openbaarheid voordeed. De verdachte werd overigens door het hof vrijgesproken. Het OM stelde geen hoger beroep in.
Beginsel van voortvarendheid
De PG schrijft in zijn conclusie dat hij vindt dat de zittingsvoorzitter de bevoegdheid heeft te beoordelen of een terechtzitting in deze vorm toelaatbaar is, zo lang geen fundamentele rechten of belangen van derden worden geschonden. Het uitstellen van de behandeling om letterlijk aan zittingsvoorschriften te voldoen ook als die geen redelijk doel dienen, kan volgens de PG een excessief formalisme opleveren en strijdig zijn met het beginsel van voortvarendheid. Omdat er tussen de procespartijen overeenstemming was over de gang van zaken, het belang van openbaarheid niet speelde omdat de zaak achter gesloten deuren moest plaatsvinden, er geen belangen van derden in het geding waren en evenmin fundamentele rechten werden geschonden door de wijze van berechting, was het volgens de PG aan de zittingsvoorzitter om te bepalen of de gang van zaken paste in de orde van de zitting.
In toga?
De PG vraagt zich in zijn conclusie ook nog af of de skypende raadsheer in zo’n geval in toga achter zijn scherm moet zitten. Nee, is zijn antwoord. Volgens artikel 2 van het Kostuum- en titulatuurbesluit rechterlijke organisatie moeten rechters als zij in een gerechtsgebouw op een zitting aanwezig zijn een toga aan. “Hieraan kan worden ontleend dat de oudste raadsheer die op afstand online deelnam, niet in toga met bef gehuld hoefde te zijn.”
Andere gerechten
Op een antwoord over de toelaatbaarheid van een quarantainerechter is het nog wel even wachten: de uitspraak van de Hoge Raad wordt op 12 januari verwacht. Ook andere gerechten die ‘hybride zittingen’ houden zullen er reikhalzend naar uitkijken; zo twitterde persrechter Gerda van Dijk van de rechtbank Noord-Holland dat bij hen in enkele strafzaken ook een rechter in thuisquarantaine heeft deelgenomen aan strafzittingen. “Uiteraard in overleg met alle procesdeelnemers. Het alternatief was aanhouding van de zaak en dat wilde niemand. Benieuwd wat de HR ervan vindt!”
