Volgens het Kenniscentrum Rechtsbijstand is het aantal sociaal advocaten dat actief is om rechtsbijstand te verlenen aan de meest kwetsbare mensen, gedurende de afgelopen vijf jaren met bijna 900 afgenomen – een daling van 13 procent. In 2023 stonden 4.389 sociaal advocaten tien of meer mensen bij met gesubsidieerde rechtsbijstand. Dit jaar hebben 307 sociaal advocaten zich laten uitschrijven, terwijl er 200 inschrijvingen waren. Meer dan de helft (51% in 2024) van de uitschrijvingen betreft jonge advocaten (onder de 35 jaar). Die verlaten daarmee relatief snel het vak als sociaal advocaat. De komende jaren gaan bovendien naar verwachting bijna 2.500 sociaal advocaten met pensioen. Jaarlijks wordt ruim 350.000 keer gebruik gemaakt van ondersteuning door een sociaal advocaat. Deze vraag is de afgelopen jaren onverminderd gebleven.
Vergoedingen
De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) dringt (opnieuw) aan op een structurele verbetering, en die moeten vooral financieel van aard zijn. “Het is voor veel advocaten simpelweg niet op te brengen om een gezonde sociale praktijk te voeren”, zegt NOvA-bestuurder Sanne van Oers. “Om te zorgen voor voldoende sociaal advocaten en een toekomstperspectief voor hen, is het noodzakelijk dat de vergoedingen bij de tijd blijven. Zonder dat telkens politieke discussie plaatsvindt over de vraag of daarvoor wel voldoende budget beschikbaar is.”
Perspectief
Als het aan de NOvA ligt komt er in het volgende kabinet geen minister voor Rechtsbescherming, maar een minister met een eigen portefeuille, een minister van Rechtsbescherming. Die zou een eigen toereikende begroting moeten hebben. “Het realiseren van een passende vergoeding is het belangrijkste onderdeel van de door de minister benoemde overheidstaak om goede en toegankelijke rechtsbijstand te waarborgen. Zolang dat er niet is, ontbreekt een basis en een perspectief voor (toekomstige) sociaal advocaten”, aldus Van Oers.
Bijzonder problematisch
Twee jaar geleden liet onderzoeksbureau Panteia al weten dat de dreigende tekorten in de sociale advocatuur bijzonder problematisch zullen zijn. Ook de parlementaire enquêtecommissie Fraudebestrijding en Dienstverlening pleit in het rapport Blind voor mens en recht voor maatregelen om het tekort aan sociaal advocaten terug te dringen en te voorkomen dat groepen mensen geen toegang hebben tot het recht.
Fantastisch werk
De nieuwe cijfers van het Kenniscentrum Rechtsbijstand bevestigen dat het aantal sociaal advocaten dat actief rechtsbijstand verleent sterk afneemt. Van Oers: “Het is opmerkelijk dat beroepsbeoefenaren die zoveel tijd in opleiding en stage hebben geïnvesteerd – voor sociaal advocaten is dat ongeveer tien jaar – alweer snel afhaken als ze eenmaal aan het werk zijn. Maar het probleem bij de sociale advocatuur is breder. Over de hele linie is de uitstroom groter dan de instroom.” Wel blijft Van Oers optimistisch over de sociale advocatuur. Ze noemt het ‘fantastisch werk, geen dag is hetzelfde’.
