Bart Jan van Ettekoven, voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, kondigde het al aan: zijn organisatie zou intern onderzoek gaan doen naar de toeslagenaffaire. De Raad van State kreeg in december harde kritiek van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag voor het handelen in procedures rondom deze toeslagen. De commissie oordeelde dat de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers had veronachtzaamd.
In een interview met Trouw vorige maand zei Van Ettekoven al dat de Raad van State lering wil trekken uit de affaire. Kort daarna verscheen een uitgebreid stuk van zijn hand over de affaire in het Nederlands Juristenblad, en ook daarin kondigde hij aan dat de Afdeling bestuursrechtspraak aan de slag zal gaan met zelfonderzoek en reflectie.
Video
Nu is het zover: de Raad van State komt met een programma van reflectie. In een toelichtende video geeft Van Ettekoven uitleg over het programma. “We gaan analyseren wat er precies is gebeurd, daar lessen uit trekken, en zorgen voor een betere bestuursrechtspraak in de toekomst.”
Het programma bestaat uit verschillende onderdelen: juridische reflectie en reflectie op organisatie van en werkwijzen bij de rechterlijke oordeelsvorming.
Bij de juridische reflectie wordt teruggekeken op de gemaakte keuzen bij de toepassing en duiding van de relevante wetten en de redenen waarom die keuzen zijn gemaakt. Ook komt de vraag aan de orde waarom de Afdeling bestuursrechtspraak uiteindelijk is omgegaan en waarom dat pas in oktober 2019 was.
Er wordt niet alleen naar de kinderopvangtoeslagzaken gekeken, maar ook naar andere bestuursrechtzaken waar burgers in de knel kunnen komen tussen de wielen van strenge wetgeving en uitvoering.
Tegenspraak
De Afdeling gaat ook bekijken hoe de rechterlijke oordeelsvorming zich heeft ontwikkeld over de jaren. Van Ettekoven: “Daarbij willen we ook het gesprek aangaan over tegenspraak en tegenwicht. We zijn ingesteld op het bewaken van vaste lijnen in de jurisprudentie, maar er moet ook ruimte zijn voor het aankaarten of zo’n vaste lijn nog steeds wel rechtvaardig uitpakt.”
De reflectie zal plaatsvinden door het houden van gesprekken met mensen van binnen en buiten de Raad van State. Bij externe gesprekspartners valt te denken aan betrokken ouders, gemachtigden, sociaal advocaten, rechters van rechtbanken en rechtswetenschappers. “De rechtswetenschap is ook een partner in de dialoog bij de rechtsontwikkeling, maar die hebben we de afgelopen elf jaar een beetje gemist”, zegt Van Ettekoven in de video over de laatste groep.
Externe commissie
De Raad van State hoopt dat het eindverslag in november/december klaar zal zijn.
Het programma wordt begeleid door een externe commissie onder voorzitterschap van Henk Kummeling, hoogleraar staats- en bestuursrecht en rector magnificus van de Universiteit Utrecht. Verder bestaat de commissie uit Anne Ruth Mackor (hoogleraar professie-ethiek, Rijksuniversiteit Groningen), Ymre Schuurmans (hoogleraar staats- en bestuursrecht, Universiteit Leiden), Robert Crince le Roy (advocaat in Rotterdam en lid van de Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten) en Addi Stehouwer (gemeentelijk ombudsman Den Haag).
