“Wij gaan onze hele kast met zaken en uitspraken doorlichten. We willen kijken of er op andere terreinen sprake is van disproportionele gevolgen voor burgers, ook al vraagt de wet van de rechter om streng op te treden”, aldus Van Ettekoven tegen Trouw. “Zijn er andere categorieën zaken waarin we kunnen vaststellen: dit is wel heel streng en strak vormgegeven. Zitten er wel de juiste drukventielen in, komen mensen onevenredig klem te zitten, dat soort vragen.” Als voorbeeld noemt hij de Verklaring omtrent het gedrag (VOG).
Harde kritiek
De Raad van State kreeg in december van de parlementaire ondervragingscommissie kinderopvangtoeslag harde kritiek voor het handelen in procedures rondom deze toeslagen. De commissie oordeelde dat de bestuursrechtspraak zijn belangrijke functie van (rechts)bescherming van individuele burgers had veronachtzaamd. Van Ettekoven vertelde wakker te hebben gelegen van de kritiek, maar benadrukt ook dat de Afdeling bestuursrechtspraak steeds de wet heeft gevolgd. “De wetgever heeft het destijds zo gewild, er heerste een politiek klimaat waarin fraudebestrijding prioriteit had. De Belastingdienst vroeg ons vervolgens: klopt het zo? En wij zeiden: ja.”
Ongelofelijk spijtig
In het najaar van 2019 kwam er een omslag in de opstelling van de Afdeling bestuursrechtspraak; toen werd voor het eerst “de ernst en omvang van de financiële gevolgen van de jurisprudentie” meegewogen in een uitspraak. Achteraf bezien had dat eerder gekund, zegt Van Ettekoven, die het “ongelofelijk spijtig” noemt voor de ouders die de dupe van de affaire zijn geworden.
Lering
Van Ettekoven vertelt in het interview ook dat de Raad van State lering wil trekken uit de affaire. Intern is gereflecteerd op de vraag waarom het zo is gelopen en hoe het beter kan, en zijn afdeling wil ook in gesprek met betrokkenen als de rechtbanken en de Belastingdienst. “Maar allereerst, als de ouders dat op prijs stellen, willen we hen graag ontmoeten samen met hun advocaten en naar hen luisteren. Gewoon op onze handen zitten en luisteren. Dat is essentieel.”
Geen strafrechtelijk onderzoek
Het Openbaar Ministerie liet afgelopen week weten geen strafrechtelijk onderzoek in te stellen naar de Belastingdienst en zijn ambtenaren naar aanleiding van de kinderopvangtoeslagaffaire. Volgens het OM is geen sprake van juridisch verwijtbaar gedrag en moet “over verwijtbare handelingen die de Staat zijn toe te rekenen, verantwoording worden afgelegd in het politieke domein en niet in het strafrecht.”
