Van Domselaar, hoogleraar rechtsfilosofie en beroepsethiek voor juristen aan de Universiteit van Amsterdam, gaat in een opinieartikel in Trouw in op de vraag hoe rechtenfaculteiten kunnen bijdragen aan het opleiden van juristen die niet alleen “technisch-juridisch geschoold zijn, maar tevens rechtsstatelijk en beroepsethisch geletterd, én weerbaar.”
Dat is volgens haar van belang nu de rechtsstaat wereldwijd onder druk staat. Ze begint haar stuk met de aanval van de regering-Trump op Amerikaanse advocatenkantoren, maar schrijft dat ook in Nederland zorgen bestaan over de uitholling van de rechtsstaat en “het gebrek aan een morele houding binnen de commerciële advocatuur”.
Gesponsorde collegezalen
Van Domselaar geeft de faculteiten een aantal aandachtspunten mee. Om te beginnen moeten ze studenten de ruimte bieden om onbevangen te reflecteren op de vraag voor welk doel en voor wie zij hun juridische kennis gaan inzetten. Daarbij moeten ze ervoor zorgen dat de studenten niet oneigenlijk worden beïnvloed of in een bepaalde richting worden gestuurd. Volgens Van Domselaar spreekt dat niet vanzelf, want “rechtenfaculteiten stellen al jaren hun deuren wijd open voor de macht en invloed van grote kantoren”. Die halen van alles uit de kast om studenten al tijdens hun studie aan zich te binden. Als voorbeelden daarvan noemt ze zichtbaar gesponsorde collegezalen, netwerklunches, buitenlandse reisjes en de soms nauwe samenwerkingen in talentenprogramma’s en masteropleidingen, waarin advocaten als gastdocent optreden.
Rechtsstatelijke risico’s
Daarnaast stelt Van Domselaar dat rechtenfaculteiten meer kunnen doen aan het versterken van het rechtsstatelijk en beroepsethisch oordeelsvermogen van hun studenten, ook in de context van de commerciële advocatuur. De nadruk in de studie ligt nu vooral op een kritische benadering van staatsorganen zoals de Rechtspraak en op de bestudering van wetgeving en overheidsbeleid. Aan rechtsstatelijke risico’s die uitgaan van grote advocatenkantoren en hun machtige cliënten (veelal grote bedrijven) wordt veel minder aandacht besteed, aldus Van Domselaar.
Nadenken over dilemma’s
Ze pleit er daarom voor om studenten te laten nadenken over dilemma’s waarvoor commerciële advocaten kunnen komen te staan. Zoals bijvoorbeeld de vraag hoe je moet omgaan met ondernemingen als cliënt die rechten van burgers, zoals op privacy of gezondheid, schaden.
Als studenten tijdens hun studie al bij dergelijke kwesties stilstaan, is volgens Van Domselaar de kans groter dat ze ook als ze afgestudeerd zijn in staat zullen zijn rechtsstatelijke en beroepsethische kwesties te herkennen en aan de orde te stellen. Ook als ze bij een commercieel kantoor aan de slag gaan.
Weerbaarheid
Dat advocaten bij de Nederlandse vestiging van A&O Shearman een petitie tekenden tegen de knieval van het kantoor voor de regering-Trump, stemt Van Domselaar hoopvol, maar stelt haar nog niet gerust. Ze vindt dat de faculteiten ook aan de de rechtsstatelijke en beroepsethische weerbaarheid van de toekomstige jurist moeten werken. “Juist omdat rechtenstudenten nog niet onderworpen zijn aan het krachtenveld van de praktijk, kunnen rechtenfaculteiten – met inzet van verschillende academische disciplines – niet alleen het rechtsstatelijk en beroepsethisch denkvermogen, maar ook het doenvermogen van juristen versterken.”
