Deregulering lijkt simpel, maar blijkt in de praktijk complex te zijn. Enerzijds vindt de politiek dat het minder en eenvoudiger kan, anderzijds wil men voorkomen dat er iets fout gaat doordat regelgeving ontbreekt. Advocaat en hoogleraar bestuursrecht Tom Barkhuysen heeft wel begrip voor de spagaat waarin de wetgever soms zit. “Maar toch, maak een keuze en houd daaraan vast. Toon ruggengraat. We hebben behoefte aan een duidelijke politieke koers en eenduidige regelgeving,” zegt Barkhuysen in een interview in het nieuwe nummer van Mr. dat vandaag verschijnt.
Het bestuursrecht in Nederland ontwikkelde zich in een periode dat de overheid steeds meer terugtrad. Overheidstaken als telefonie, posterijen, spoorwegen en woningbouw werden geprivatiseerd en er ontstonden steeds vaker publiek-private samenwerkingsverbanden. Dit leidde tot een sterke groei van het aantal toezichthouders en, daarmee, van het bestuursrecht. Het ideaal van deregulering leidde in de praktijk tot juist meer regulering en juridisering. Nu wil de politiek dat weer deels terugdraaien.
Wildgroei
De wildgroei aan regelgeving wordt onder andere tegengegaan door nieuwe kaderwetgeving te introduceren. De Omgevingswet is daarvan het duidelijkste voorbeeld. Tom Barkhuysen is kritisch over de manier waarop in deze wet keuzes zijn gemaakt. “Alle regels die er waren, zijn bij elkaar geveegd en in één wet gestopt. Van de honderd AMvB’s blijven er vier over, maar zonder dat er werkelijk materieel veel normen worden geschrapt. Deregulering lijkt simpel, maar blijkt in de praktijk complex te zijn. Niemand wil dat door het schrappen van een regel de veiligheid bijvoorbeeld minder wordt. Dus moet er toch een voorschrift zijn dat bepaalt – ik noem maar iets − hoe hoog een bepaalde leuning langs een trap in een discotheek moet zijn. Als je echt minder regels wilt, moet de politiek de moed hebben keuzes te maken. Schrap de regel over de hoogte van de trapleuning, maar accepteer dan ook dat sommige aannemers een te lage leuning zullen installeren en dat er dus ook ongelukken kunnen gebeuren. Precies daar zit het probleem. Aan de ene kant zegt de politiek dat het allemaal minder en simpeler moet en kan. Aan de andere kant wil ze voorkomen dat er ergens iets fout gaat en dat iemand haar vervolgens het verwijt maakt dat regelgeving ontbrak.”
Begrip voor spagaat
Barkhuysen snapt wel dat dat lastig kan zijn. “Ik heb begrip voor de spagaat waarin de wetgever soms zit. Maar toch, maak een keuze en houd daaraan vast. Toon ruggengraat. Ik zie trouwens hetzelfde als het over Europa gaat. Als het mis gaat, klagen we over een teveel aan Europese regelgeving, maar op een ander moment roepen we dat Europa de problemen moet oplossen. Ook dat gaat moeilijk samen. We hebben behoefte aan een duidelijk politieke koers en eenduidige regelgeving. Dat is primair de taak van de politiek. Wij, juristen, zijn daaraan dienend.”
Barkhuysen was voorzitter van de door de Nederlandse Orde van Advocaten ingestelde commissie Duurzaam stelsel gefinancierde rechtsbijstand die, net als de commissie-Wolfsen, een advies uitbracht over de toekomst van de gefinancierde rechtshulp. De commissie concludeerde ten eerste dat het met de kostenstijging wel meeviel en deed voorstellen voor een toekomstbestendig stelsel. “Zonder een dergelijk stelsel wordt de toegang tot het recht voor een aantal groepen in de samenleving geblokkeerd, omdat ze een gerechtelijke procedure niet meer kunnen betalen.” Bovendien bleek uit het onderzoek van de commissie dat de sociale advocatuur serieus vergrijst en er eigenlijk te weinig advocaten zijn die op basis van toevoegingen een boterham kunnen verdienen.
Herziening puntenstelsel
De commissie-Barkhuysen deed verschillende voorstellen om het systeem te herzien.
Lang niet al die suggesties werden door de commissie-Wolfsen, en aansluitend door de regering, gedeeld. Toch gelooft Barkhuysen dat sommige voorstellen van zijn commissie onder meer door de inmiddels geïnstalleerde commissie-Van der Meer alsnog zullen worden overgenomen. “Er wordt bijvoorbeeld serieus nagedacht over herziening van het puntenstelsel, zowel wat betreft het aantal uren dat aan een zaak mag worden besteed als aan de vergoeding per punt. Er wordt nagedacht over een verzwaarde procedure bij het toekennen van de budgetten. Dat lijkt me hoopvol.”
Wolfsen concludeerde dat de kosten flink naar beneden konden worden bijgesteld. Vond Barkhuysen dat geen frustrerende uitkomst? “Wat ik betreurde, is dat Wolfsen de nadruk legde op de vraag of sociaal advocaten wel te vertrouwen waren wat betreft hun declaraties en de geleverde kwaliteit van hun werk. Wij constateerden juist dat het overgrote deel van de advocaten echt heel erg goed werk doet. Maar waar de commerciële advocatuur zestig uur aan een bepaalde zaak kan besteden, moet de sociaal advocaat het op basis van de toevoeging in vijf of tien uur doen. Ja, dan krijg je een andere kwaliteit, maar naar omstandigheden is dan het beste eruit gehaald. Ik hoop dat er uiteindelijk een duurzaam stelsel komt dat flexibel kan reageren op veranderingen in wetgeving en beleid, voldoende kwaliteit garandeert en tegelijk zekerheid biedt aan de beroepsgroep. Dat gaat me ook echt aan het hart. In de huidige complexe juridische samenleving moet je mensen ook de middelen geven om zich daarin staande te houden.”
Lees het gehele interview met Tom Barkhuysen in het nieuwe nummer van Mr. dat dinsdag 11 oktober september verschijnt.
