Voor uw promotieonderzoek heeft u gekeken naar de hoofdelijke aansprakelijkheid in zowel het Nederlandse als het Europese recht. Wat is de opmerkelijkste bevinding?
“Het meest opmerkelijke aan het Europese recht vind ik dat het geen algemeen vermogensrechtelijk stelsel kent. Regelgeving wordt heel vaak ‘sectoraal’ voorbereid. Voor mijn proefschrift keek ik naar hoofdelijkheidsregels op het gebied van zowel schadevergoeding wegens schending van mededingingsrecht als schadevergoeding wegens schending van gegevensbeschermingsrecht. Het is opvallend dat regels met een vrijwel identieke strekking soms heel andere bewoordingen kennen, zonder dat duidelijk is waarom. Dat kan leiden tot rechtsonzekerheid en rechtsongelijkheid.”
U kijkt in uw proefschrift niet alleen naar het materiële recht, maar ook naar het burgerlijk proces- en insolventierecht. Is dat niet wat veel?
“In de eerste zaak die ik als advocaat deed, was ik vooral verbaasd over het samenkomen van allerlei rechtsgebieden: cessie, de bewijskracht van bestuursrechtelijke besluiten, het toepasselijke recht, en de toerekening van onrechtmatige gedragingen kwamen in hetzelfde processtuk aan de orde. Die kwesties worden op de universiteit om heel goede redenen los van elkaar gedoceerd, maar vormen samen een systeem.
Met mijn onderzoek heb ik voor hoofdelijke aansprakelijkheid geprobeerd om een groter deel van dat systeem bloot te leggen dan alleen het materiële recht, juist omdat het materiële recht heel weinig om het lijf heeft als het niet kan worden afgedwongen. Ik ben er trots op dat het is gelukt om die verschillende aspecten van hoofdelijke aansprakelijkheid in één boek te bespreken.”
Hoofdelijke aansprakelijkheid kan een ingewikkeld leerstuk zijn in de juridische praktijk. Wordt dat wat minder als men uw proefschrift raadpleegt?
“Ook na jaren onderzoek op dit gebied vind ik het nog een ingewikkeld leerstuk. Ik hoop vooral dat men na raadpleging van mijn boek een beter zicht heeft op wanneer sprake is van hoofdelijke aansprakelijkheid, en wanneer niet. Met name bij het treffen van schikkingen is dit cruciaal.”
Het proefschrift, dat wordt uitgegeven in de serie Onderneming en recht, is maar liefst 722 pagina’s dik. Was u blij toen u het naar de drukker kon brengen?
“Toen ik het boek digitaal naar de drukker bracht, was het een word-bestand van 300 pagina’s (zonder de bronvermelding). Ik moet bekennen dat ik wel schrok toen het terugkwam van de drukker en het (inclusief bronvermelding) in druk meer dan 700 pagina’s bleken te zijn! Het is eigenlijk ook veel te dik voor een proefschrift. Met de helft van het aantal pagina’s zou een promovendus ook uit de voeten moeten kunnen, maar dat is mij dus niet gelukt.”
Na vijf jaar aan de universiteit bent u onlangs teruggekeerd naar Stibbe, waar u eerder al een paar jaar werkte. Trekt de praktijk toch meer dan de wetenschap?
“Het trekt mij allebei. Vóórdat ik in 2014 bij Stibbe begon, lukte het mij niet om een geschikte promotieplaats te vinden. Ik ben mijn carrière toen met veel plezier in de advocatuur gestart, maar wel met de wens om ooit nog eens een proefschrift te schrijven. Toen ik 2018 aan die wens uitvoering gaf, wilde ik daarvoor graag helemaal mijn handen vrij hebben. Dat is mij goed bevallen. Tijdens het schrijven begon de advocatuur ook weer te trekken, en ik vind het ook prettig om mij daar nu weer volledig op te kunnen richten. Maar het bloed zal kruipen waar het niet gaan kan en ik blijf publiceren.”
Wie of wat is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
“E.M. Meijers is toch eigenlijk wel mijn juridische held. Het meeste indruk op mij maakte het woord vooraf in zijn Algemene begrippen van het burgerlijk recht (1948). Hij verontschuldigt zich daar bij de lezer voor het ontbreken van voetnoten, en schrijft dat hij het boek heeft geschreven in een tijd waarin hem weinig bronnen ter beschikking stonden. Zijn werk getuigt van systematisch denken, maar laat ook zien dat het belang van recht eigenlijk pas echt duidelijk wordt als het niet langer voldoende grip heeft op de samenleving.”
Wat staat er bovenaan uw bucketlist?
“In een van de speeches na mijn promotie werd gezegd dat ik een bucketlist had waar maar één ding op stond: promoveren. Ik ga de komende tijd dus hard aan de slag met het opnieuw vullen van deze lijst!”
Welk boek las u het laatst?
“De verhalenbundel Geluksvogels van de Italiaanse schrijver Luigi Pirandello.”
Met welke beroemdheid zou u een gevangeniscel willen delen?
“Echt een beroemdheid is het nog niet, maar als ik moest kiezen, zou ik het liefste een gevangeniscel delen met mijn vriendin. Na al het zwoegen op mijn proefschrift kijk ik ernaar uit om weer wat meer tijd samen door te brengen.”
Als u het voor het zeggen had, dan…?
“… werd de universiteit weer academie, waar ruimte is voor persoonlijke ontwikkeling in de breedte en waar studenten niet als scholieren, maar als volwassenen worden behandeld.”
Benieuwd naar de studententijd van Daniël Stein? Kijk hier.
