Wat zijn de valkuilen in zaken waarin verjaring een rol speelt? CPO-docent Daniël Stein vertelt waarom actuele en juiste kennis van het verjaringsvraagstuk zo belangrijk is. “Als je de termijnen en procedures niet scherp in het vizier hebt, loop je het risico dat je achter het net vist.”
Wat is de kracht van de cursus ‘Verjaring’?
“Elke jurist is uiteraard bekend met het leerstuk van verjaring, maar een juiste toepassing van de verjaringsregels is niet eenvoudig. Doordat er veel gebruik wordt gemaakt van open normen, zijn de regels niet altijd makkelijk te doorgronden. Kennis van de wetshistorie en jurisprudentie is dan vereist om te weten hoe deze normen worden ingevuld. Het belang van kennis van dit leerstuk is voor advocaten dus groot. Dit wordt nog versterkt doordat je een beroep moet doen op verjaring; de rechter toetst niet ambtshalve of sprake is van verjaring. De juiste kennis kan dan het verschil maken tussen het wel of niet slagen van een vordering.”
Kunt u een voorbeeld noemen van een open norm die door de rechter nader is ingevuld?
“Dat speelt bijvoorbeeld bij verjaring van schadevergoedingsvorderingen. Daarvoor gelden twee termijnen: een subjectieve en een objectieve verjaringstermijn.
Op grond van de subjectieve verjaringstermijn kun je tot 5 jaar na het moment waarop je bekend werd met de schade en de daarvoor aansprakelijke persoon nog een (rechts)vordering instellen, daarna is zij verjaard. De vraag is natuurlijk: wanneer is de schuldeiser voldoende bekend met zijn schade en de daarvoor aansprakelijke persoon? De wet geeft hierop geen antwoord. De Hoge Raad heeft in zijn rechtspraak nadere invulling gegeven aan dit criterium.”
“Ook bij de objectieve verjaringstermijn is veel sprake van ‘rechtersrecht’. Deze termijn vangt aan ten tijde van de gebeurtenis die de schade heeft veroorzaakt. Deze termijn is 20 jaar. Dat betekent bijvoorbeeld dat wanneer je als kind een medicijn hebt geslikt waarvan je 25 jaar later ziek wordt, jouw schadevergoedingsvordering op dat moment verjaard zou zijn. Voordat de verjaringstermijn verstreek kon je geen (rechts)vordering instellen omdat je nog niet wist dat je schade leed, en op het moment dat je daarmee bekend wordt, is al sprake van verjaring. De Hoge Raad heeft dat in verschillende gevallen onwenselijk gevonden. In de jurisprudentie is daarom aanvaard dat een beroep op de objectieve verjaringstermijn op grond van de redelijkheid en billijkheid ter zijde kan worden geschoven.”
“Wat opvalt, is dat bij de invoering van de huidige verjaringsregels in het Burgerlijk Wetboek (in 1992) de verjaringstermijnen flink zijn verkort ten opzichte van het oude Burgerlijk Wetboek. Interessant is dat nu een trend zichtbaar is dat de rechter die termijnen in een aantal situaties nuanceert en de scherpe kantjes ervan afhaalt.”
Zijn er nog andere trends rondom het leerstuk van verjaring?
“Er is een toenemende invloed van het Europese recht zichtbaar. Het Europese Hof van Justitie bemoeit zich steeds meer met nationale verjaringsregels, bijvoorbeeld in kartelschadezaken. Stel dat de Europese Commissie heeft vastgesteld dat aanbieders van tv’s afspraken hebben gemaakt over de verkoopprijs. Die afspraken zijn in strijd met Europese mededingingsregels. Als een consument een tv heeft gekocht, dan heeft hij daarvoor mogelijk te veel betaald en kan dan wellicht schadevergoeding vorderen van de fabrikant. Voor die vordering geldt in principe het Nederlandse recht met de Nederlandse verjaringstermijnen. Het Europese Hof van Justitie toetst echter of die nationale regels niet te streng zijn, want als het recht op schadevergoeding te gemakkelijk afketst op verjaring, staat dit mogelijk in de weg aan de effectieve handhaving van Europees recht.”
“Ook rondom massaschade is een trend zichtbaar. Denk hierbij vooral aan effectenlease, woekerpolissen en renteswaps; zaken waarbij veel gedupeerden betrokken zijn. Het gaat hierbij vaak om producten met een looptijd die tientallen jaren kan bedragen. Daarbij wordt door de afnemer – vaak een consument – geregeld het verwijt gemaakt dat hij bij het afsluiten van het product onvoldoende is geïnformeerd over de risico’s. Dat is soms dus meer dan twintig jaar geleden. Hoe ga je dan om met verjaring? Omdat het hierbij vaak gaat om grote groepen gedupeerden, wordt geregeld gebruik gemaakt van een collectieve actie. De Hoge Raad heeft al geoordeeld dat een collectieve actie de verjaring stuit. Per 1 januari 2020 geldt de nieuwe Wet afwikkeling van massaschade in een collectieve actie, die weer nieuwe vragen oproept, ook ten aanzien van verjaring.”
Wat zijn veelgemaakte fouten rondom verjaring?
“Voor een rechtsvordering tot nakoming geldt een korte verjaringstermijn, maar deze termijn is ook eenvoudig te stuiten. Daarvoor hoef je alleen een brief te sturen. Dat is anders in een situatie waarin je een beroep doet op algemene voorwaarden die als onredelijk bezwarend aangemerkt kunnen worden. In die situatie kun je een verjaringstermijn alleen stuiten indien je een procedure start. In de praktijk is het voor advocaten lastig dat je aan het begin van een procedure niet altijd weet om wat voor vordering het gaat. Neem het voorbeeld van een zaak over renteswaps of beleggingsverzekeringen. Baseer je de vordering op nakoming, op wanprestatie, of baseer je de vordering op het feit dat jouw cliënt verkeerd is voorgelicht en de overeenkomst vernietigt? Voor deze situaties gelden andere termijnen en andere wijzen van stuiting. Als je die niet scherp in het vizier hebt, loop je het risico dat je achter het net vist.”
“In de cursus ‘Verjaring’, die ik samen met prof. mr. Steven Bartels geef, verzorg ik het onderdeel waarin al deze aspecten aan bod komen. Ik behandel de belangrijkste aspecten van het verjaringsvraagstuk en bespreek daarbij de relevante jurisprudentie en recente wetgeving, zodat de kennis van de deelnemers van het verjaringsleerstuk weer up to date is.”
Dit bericht verscheen eerder op verderdenken.nl.
Lees ook:
- Fred Hammerstein: “Overpeinzingen bij een crisis”
- Oswald Jansen: “Procederen in het boeterecht: “Dit procesgedrag is de overheid onwaardig”
- René Klomp: “Is er nog wel sprake van één onrechtmatige daad?”
