“Digitalisering en duurzaamheid zijn de kernthema’s in de regulering en het toezicht
van de financiële sector. De belangrijkste aandrijver daarvoor is de Europese
Commissie. Die heeft een ambitieuze duurzaamheidsagenda en ontwikkelt daarvoor
steeds nieuwe wetgeving. Hoe effectief die strategie is, moeten we afwachten. Ik ben
daar positief over. Wetgeving is een belangrijke eerste stap, maar het is niet
voldoende. Uiteindelijk gaat het om de vraag of genoeg mensen bereid zijn de
duurzaamheidsagenda te steunen en daar ook offers voor te brengen. Dan heb je
een goede kans dat het ook echt gaat werken. Recent sociaalwetenschappelijk
onderzoek suggereert dat je dat punt kunt bereiken als 25% van de bevolking achter
de duurzaamheidsagenda staat, het zogenaamde tipping point. Je hebt dan een
significante minderheid van waaruit de duurzaamheidsagenda zich verder kan
verspreiden, want mensen zijn sociale wezens en doen elkaar na. Ook als je niet bij
die 25% hoort, krijg je dan vanuit allerlei hoeken signalen dat het maken van
duurzame keuzes kennelijk is wat je moet doen. In Europa zouden we nu op 20%
zitten.”
Strategie van duurzaamheidstransparantie
“Wetgeving kan een belangrijke bijdrage leveren aan het doel om te verduurzamen.
Voor de financiële sector zou de meest rigoureuze ingreep zijn dat banken geen
financiering meer mogen verstrekken aan vervuilende bedrijven. Dat is een
vergaande stap. De Europese Commissie kiest ervoor om zowel aanbieders als
vragers van kapitaal met zachte hand te leiden naar duurzame investeringen.
Duurzaamheidstransparantie is daarvoor de strategie. De gedachte is dat als vragers
en aanbieders van kapitaal de data hebben op basis waarvan zij kunnen bepalen of
een investering duurzaam is, de vragers gaan beseffen dat ze moeten
verduurzamen. De aanbieders van kapitaal zullen met de beschikbare data juist
kiezen voor duurzaam. Maar, het is nadrukkelijk geen verplichting, ze mogen
vervuilende bedrijven nog financieren.
Met de strategie van transparantie over duurzaamheid wil de Europese Commissie
ook de publieke bewustwording bevorderen dat je beter kunt investeren in
duurzame bedrijven. Enige druk vanuit de samenleving kan helpen om bedrijven
duurzamer te maken. Als investeerders minder geneigd zijn om financiering te
verstrekken aan niet duurzame bedrijven, dan helpt dat ook. Verder
kan litigation een belangrijke rol spelen, maar dat ligt buiten het bereik van de
Europese Commissie. Organisaties als Milieudefensie, ClientEarth en Extinction
Rebellion zetten bedrijven als Shell onder druk door die aan te klagen en te dwingen
om zich te houden aan de afspraken uit het Klimaatakkoord van Parijs. Inmiddels is
duidelijk dat ING na Shell de volgende partij is die door Milieudefensie voor de
rechter wordt gedaagd.”
Speerpunten toezichthouders
“De regels over duurzaamheidstransparantie zijn opgenomen in de Sustainable
Finance Disclosure Regulation, de SFDR. De daarop gebaseerde
uitvoeringsverordening was wat vertraagd, omdat het complexe materie is, maar
afgelopen jaar is zij in werking getreden. De AFM heeft nu concrete handvatten om
toezicht te houden op de naleving van de SFDR en heeft ook aangegeven dat de
coulancefase voorbij is. De AFM gaat handhaven als de regels niet worden
nageleefd.
Duurzaamheid blijft in 2024 een speerpunt van de AFM en dat geldt ook voor De
Nederlandsche Bank (DNB) en de Europese Centrale Bank (ECB); de drie
toezichthouders van de financiële sector. Er is wel een verschil in het toezicht. De
AFM richt zich meer op juiste informatieverstrekking aan het beleggende publiek.
Die gaat na of je niet aan greenwashing doet, dus of je een beleggingsproduct
duurzamer voordoet dan die is. De DNB en de ECB bekijken vooral of de risico’s die
een bank loopt goed ingecalculeerd zijn, ook klimaatrisico’s. Loopt een bedrijf
klimaatrisico’s doordat het bijvoorbeeld gevoelig is voor langdurige droogte of voor
overstromingen, en is daar rekening mee gehouden?”
Digitalisering
“Een ander belangrijk speerpunt in de Europese regelgeving is digitalisering. Voor de
financiële toezichthouders zijn met name de risico’s van digitalisering een
speerpunt. Het gaat bijvoorbeeld om cyberrisico’s. Financiële instellingen zijn in
verregaande mate afhankelijk van ICT-dienstverleners. Denk aan de apps waarmee
je via je telefoon bedragen overschrijft, maar ook de handel van brokers of
effectentussenpersonen is allemaal computergestuurd; flitshandel waarin in hele
korte tijd aan- en verkooptransactie worden verricht. Daar zit complexe ICT achter
waarvoor de banken andere partijen inschakelen. De grote banken gaan zelfs met
dezelfde ICT-dienstverleners in zee. Die bedrijven, de Big Techs, zijn daardoor
systeemrelevant geworden. Als zo’n ICT-dienstverlener zijn werk niet meer kan doen
doordat het systeem hapert of doordat die failliet gaat, dan raakt dat alle grote
banken. Dat is een serieus risico. Het lastige is alleen dat de AFM, de ECB en DNB
alleen toezicht kunnen houden op financiële instellingen. Zij hebben geen
bevoegdheden ten opzichte van ICT-dienstverleners. Dat werd tot nu toe deels
opgelost door in contracten vast te leggen dat de bank ervoor moest zorgen dat als
die een ICT-dienstverlener inschakelde, in dat contract geregeld moest zijn dat de
toezichthouder informatie mag opvragen bij die partij. Dat gaat veranderen door de
Digital Operational Resilience Act (DORA).”
DORA
“DORA biedt een specifiek normenkader om ICT-risico’s in de financiële sector beter
beheersbaar te maken. DORA geeft financiële toezichthouders rechtstreeks
toezichtbevoegdheden ten opzichte van andere dan financiële instellingen, de
kritieke ICT-dienstverleners. Die komen daarmee onder rechtstreeks Europees
toezicht te staan. Een belangrijke stap, want de ICT-dienstverleners zijn te belangrijk
geworden, als daar iets gebeurt, heeft dat impact op de stabiliteit van de financiële
sector. DORA treedt op 17 januari 2025 in werking. Ik ga ervanuit dat de financiële
en de ICT-dienstverleners zich hierop aan het voorbereiden zijn. Ook op het gebied
van AI en handel in crypto’s zijn verschillende ontwikkelingen. In de cursus komen al
deze ontwikkelingen aan bod.”
Danny Busch is hoogleraar Financieel recht aan de Radboud Universiteit.
De cursus ‘Actualiteiten Financieel Toezichtrecht’ vindt plaats op 5 en 12 maart in
Amsterdam. Meer info & inschrijven
De cursus ‘Actualiteiten Financieel Toezichtrecht’ vindt plaats op 5 en 12 maart in
Amsterdam. Meer info & inschrijven
