Dat ontdekte de Leidse hoogleraar belastingrecht Jan Vleggeert. Eerder onderzocht hij de bijbanen van zijn collega’s in zijn eigen vakgebied, hij hield er zelfs zijn oratie over. Uit een ander onderzoek bleek al dat zeventig procent van de honderdtwintig Nederlandse hoogleraren belasting- en ondernemingsrecht ook een commerciële functie heeft bij een goed betalend advieskantoor. Volgens Vleggeert hebben hoogleraren ondernemingsrecht vaker zo’n functie dan hun collega’s in het belastingrecht. Dat blijkt uit zijn nieuwe studie: 67 procent van de hoogleraren ondernemingsrecht (en financieel recht) heeft ook een commerciële functie. Inclusief publieke nevenfuncties, zoals in de Rechtspraak of in het openbaar bestuur, loopt het percentage op naar 75.
Grote kantoren
Vleggeert turfde de ‘dubbele petten’ van 57 hoogleraren die zijn gespecialiseerd in bankieren, ondernemen, toezichthouden, fusies, internationale geldstromen en dus ook witwassen. Van deze 57 hebben er 38 een commerciële functie bij grote kantoren als Stibbe, Loyens & Loeff, De Brauw Blackstone Westbroek, Baker McKenzie en Clifford Chance. Ze zitten ook bij grote bedrijven als Schiphol, Rabobank en Philips.
Niet gezond
Een dubbele functie kan de wetenschappelijke onafhankelijkheid in gevaar brengen. “Met zoveel bijbanen wordt het vakgebied overheerst door mensen die ook een commercieel belang hebben”, zegt Vleggeert tegen het magazine DUB. “Bewust of onbewust kan het belang van bedrijven of klanten gaan meewegen in wat eigenlijk onafhankelijke wetenschap zou moeten zijn. Zoveel bijbanen in een vakgebied lijkt me niet gezond.”
Niet transparant
De Radboud Universiteit Nijmegen heeft dertien hoogleraren in die vakgebieden, negen ervan hebben ook een commerciële functie. In Utrecht hebben alle vier de hoogleraren zo’n functie. Volgens Vleggeert is niet iedereen hierover even transparant. Nevenwerkzaamheden moeten worden vermeld op de universiteitswebsite, om te voorkomen dat eventuele strijdige belangen verborgen blijven.
Geen grens trekken
Burgers hebben in toenemende mate zorgen over de invloed van geldschieters op wetenschappelijk onderzoek, concludeerde het Rathenau Instituut onlangs. Ook Kamerleden stellen er vragen over. Toenmalig minister Eppo Bruins wilde geen grens trekken voor het aantal bijbanen van hoogleraren: “Universiteiten moeten zelf voor een gezonde balans.” Enkele politieke partijen hebben in hun verkiezingsprogramma’s maatregelen aangekondigd tegen ‘heimelijke beïnvloeding’ van de wetenschappen, zoals de VVD, de SP, de Partij voor de Dieren en NSC.
Bezuinigingen
Een hoogleraar ondernemingsrecht zonder commerciële bijbaan is Anne Lafarre (Tilburg). Zij vindt dat haar collega’s heel netjes omgaan met een eventueel klantbelang. Zij ziet ook geen probleem in de vele nevenfuncties van haar collega’s. “Dit is ook een redelijk praktisch vakgebied, dus studenten leren veel van hun praktijkkennis”, noteerde DUB. Ook verwijst zij naar de bezuinigingen in de wetenschap: bedrijven sponsoren geregeld leerstoelen en als daarbij onafhankelijke benoemingsprocedures worden gebruikt en iedereen transparant is over de sponsoring, dan is daar niks mis mee.
Kennis verkopen
Beide partijen – de universiteit en het sponsorend kantoor – hebben daar baat bij, zegt een anonieme hoogleraar met een bijbaan. “Advocatenkantoren verkopen kennis waar we goed in zijn. En de professor is dat als geen ander.”
