U heeft namens Greenpeace een brief gestuurd aan kantoor Loyens & Loeff, om hen te vragen onderzoek te doen naar hun cliënt JBS. Wat is de kern van de zaak?
“Het Braziliaanse JBS is de grootste vleesproducent ter wereld en heeft heel veel ontbost land nodig om vee te laten grazen, in het Amazonegebied en elders. JBS wil een listing op NYSE (New York Stock Exhange, red.) en heeft daar een Nederlandse topholding voor nodig. JBS en mensen daaromheen worden in de media in verband gebracht met schending van mensenrechten, corruptie en het bijdragen aan gevaarlijke klimaatverandering. Onze brief bevat een overzicht daarvan en wijst de notaris op de ethische en compliance-problemen van het bijstaan van zo’n client.”
U waarschuwt een advocaten- en notariskantoor dat het moet oppassen de Wet op het notarisambt en de witwaswet niet te overtreden. Is hier wel een juridische grondslag voor?
“Jazeker. Als de notaris de inhoud van onze brief tot zich laat doordringen, dan moet hij toetsen of dat past in zijn risicobeleid, en of hij meldplichten heeft op grond van de WWFT. Daarnaast heb je art. 21 Wet op het Notaris Ambt. De notaris is verplicht zijn diensten te weigeren als hij vermoedt dat zijn werk leidt tot strijd met het recht of de openbare orde, hij handelingen faciliteert die kennelijk een ongeoorloofd doel of gevolg hebben, of wanneer hij andere gegronde redenen voor weigering heeft. Dat is een open, maar wel harde wettelijke norm. Onze brief zou aanleiding moeten zijn om je daarover eens stevig achter de oren te krabben.”
Waarom klaagt u JBS niet aan, maar waarschuwt u zijn notaris? Is het niet misplaatst om de notaris in het ‘beklaagdenbankje’ te zetten?
“JBS wordt vaak aangepakt hoor, ook in Brazilië en in de VS is veel weerstand tegen die beursnotering. Maar verwacht wordt dat op de aankomende aandeelhoudersvergadering van JBS de laatste stappen gezet worden voor de oprichting van de Nederlandse NV. Ik vind het niet misplaatst om alle betrokkenen te helpen herinneren aan hun verantwoordelijkheid. De bankier, de lobbyist, de fiscalist en ook notaris is instrumenteel aan het succes van dit bedrijf.”
Denkt u niet dat u juist door een notaris- en advocatenkantoor aan te vallen, dit kwetsbaar maakt in zijn rol in de rechtsstaat? Ook al gaat het om een groot kantoor?
“We maken een karikatuur van onszelf als we zeggen dat we alles alleen maar doen ten behoeve van de rechtsstaat. In veel gevallen zijn we gewoon zakelijk dienstverlener. De legitimiteit van de sector neemt juist toe als we grenzen stellen aan wie we bijstaan, zeker als mensenrechten op het spel staan. Als kantoren vanwege commerciële belangen ervoor kiezen om niet tegen de luchtvaartindustrie- of banken op te treden, vreest ook niemand voor de rechtsstaat. Maar je kunt ook met andere dan PR of commerciële belangen rekening houden.”
U heeft op een gegeven moment in uw loopbaan het besluit genomen een activistische advocaat te worden, gezien bijvoorbeeld uw zaak tegen KLM namens Fossielvrij NL. Waar is dat omslagpunt gekomen?
“De echte activisten in deze zaken zijn mijn cliënten. Ik stel mijn diensten graag aan hun beschikbaar, of het nu om hedge funds gaat of NGO’s. Ik heb mij altijd verbonden gevoeld met de mensen die bereid zijn all-in te gaan om iets te veranderen. Gaandeweg ben ik gaan zien dat je als advocaat geen speelbal hoeft te zijn van je praktijk, maar dat je die zelf vormgeeft.”
Op de website van uw kantoor Rubicon Impact & Litigation staat dat u procedeert op het snijvlak van klimaatverandering en aansprakelijkheid. Kunt u dit verder toelichten?
“We doen ook allemaal gewone geschillen hoor, maar het klopt: litigation helpt om de rekening neer te leggen waar die thuishoort. Global warming veroorzaakt enorm menselijk leed en schade. En dan vooral bij het globale zuiden en toekomstige generaties, terwijl zij het probleem niet veroorzaakt hebben. Onze mensen willen in dat soort verdelingskwesties, die politiek niet of nauwelijks bewegen, iets betekenen.”
Heeft u een voorbeeld in uw juridische loopbaan? Wie en waarom?
“Twee zelfs: Leo Spigt en Jerry Hoff. De één is een dealmaker met een links hart, de ander een geniale pitbull. Toen ik in 2001 op hun kantoor als litigator aan de slag kon, was ik apetrots. Ik heb heel veel aan hen allebei te danken.”
Als u de leider van de wereld zou zijn, wat zou u dan veranderen en waarom?
“‘Theo en Thea’ van de VPRO opnieuw uitbrengen en in alle talen van de wereld op scholen verplicht maken – de wereld kan wel wat medemenselijkheid en humor gebruiken.”
Welk boek dat u onlangs heeft gelezen, maakte indruk?
“De Donkere kamer van Damocles, van Willem Frederik Hermans. Na alle ophef over het project Oorlog voor de Rechter (de openbaarmaking van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, red.) heb ik het herlezen. Het is een studie naar goed en fout en alles daartussen. En het onrechtvaardige van iets beleven en daarom weten, maar het niet kunnen bewijzen. Na 70 jaar spatten de dialogen nog van het papier.”
Met welke beroemde persoon zou u weleens een weekend op een ecologische logeerboerderij willen doorbrengen?
“Met Marco Kroon, die als marinier de Militaire Willems-Orde kreeg voor zijn werk in Afghanistan. Ik heb groot respect voor zijn leiderschap en moed. Hij is daarna in een strijd met de burgermaatschappij beland. Zo’n boerderij vindt hij vast helemaal niks, maar dat maakt het alleen maar interessanter.”
Naschrift: vanwege geheimhouding heeft Loyens & Loeff afgelopen week nog niet gereageerd op de brief van advocaat Frank Peters namens Greenpeace.
