Minister Grapperhaus maakt van zijn hart geen moordkuil. “Op de Zuidas is er geen kantoorborrel zonder pillen. Asociaal, je financiert de georganiseerde misdaad”, sprak de bewindsman van het ministerie van Justitie en Veiligheid tijdens de thema-avond Ondermijning, die CDA Hilversum op dinsdag 28 januari organiseerde.
Waar burgemeester Pieter Broertjes (PvdA) benadrukt dat er ook goed naar de oorzaken moet worden gekeken, gaat minister Grapperhaus vooral in op de “giftige” gevolgen van ondermijnende criminaliteit. Aanhakend op de CDA-flyertekst die gewag maakt van 198 kapsalons en 280 schoonheidssalons in Hilversum, zegt Grapperhaus: “Zulke grote aantallen zijn in een gemeente als Hilversum opvallend, en kunnen duiden op ondermijnende activiteiten. Ook in de autoverhuurbranche kom je dit steeds meer tegen. Maar ook in een gerenommeerde branche als de makelaardij neemt de verwevenheid met de onderwereld toe.”
Gloeiend winstgevend
Het publiek, veelal 60-plus mannen in pak, luistert aandachtig wanneer de minister vertelt over de ontwikkelingen op het gebied van ondermijning, zoals de “explosief toenemende” inzet van zogeheten katvangers, en de vele negatieve gevolgen van drugsgebruik voor de gezondheid van mensen en de samenleving in het algemeen. “Gloeiend winstgevend”, noemt hij de criminele activiteiten van de ondermijnende onderwereld, die hiervoor vaak zelf vaak maar weinig moeite hoeft te doen. “Ze weten die douanier met een drankprobleem, die ook nog in een vechtscheiding zit, makkelijk te vinden en voordat je het weet zijn ze binnen.”
Nietsontziend
Meerdere keren staat de minister stil bij de moord op strafrechtadvocaat Derk Wiersum, “een heel integere advocaat die nooit iets onoorbaars heeft gedaan” en noemt deze moord “een heel grote aanslag op onze rechtsstaat”, die volgens hem duidt op een misdaadwereld die nietsontziend is en onvergelijkbaar met die van enkele jaren geleden. Een wereld waarin huurmoordenaars “tegen een tarief à la 8.000 euro” opdrachten uitvoeren, en waarbij jongetjes van acht jaar op straat worden benaderd voor klusjes. “Oude methodes tegen deze criminelen werken daarbij vaak niet meer”, zegt Grapperhaus, waarbij hij de ontvoeringszaak van bierbrouwer Freddy Heineken in 1983 als voorbeeld aanhaalt. “Toen kwamen er nog tips uit de onderwereld zelf, maar dat zie je nu veel minder.”
Urgentie
Tussen 2005 en 2015 hebben andere zaken prioriteit gekregen, aldus de minister, wijzend op de financiële crisis en anti-terrorisme activiteiten, maar nu moet ondermijning prioriteit krijgen. Kort somt hij op wat er in het kader van oprollen, aanpakken en voorkomen zoal in samenwerking met andere partijen is ingezet. Over eventuele legalisatie van harddrugs is hij stellig: “Ik ga daarover niet verder nadenken. Daarvan zal het niet komen zolang ik minister ben.”
Hij roept een ieder op de urgentie van de problematiek te zien en de overheid te steunen bij het nemen van benodigde maatregelen. “We moeten het nú aanpakken, want anders hebben de generaties na ons niet meer de mogelijkheid om het op te lossen.” Daarbij wijst hij erop dat er steeds meer advocaten en ook journalisten onder druk staan bij het uitvoeren van hun werk. “Ik wil niet dat er nog een advocaat, of een rechter wordt vermoord!”
Asociaal
Op de vraag van Mr. naar de status van de in februari 2019 gestarte pilot waarbij drie rechtbanken in het zuiden van het land samenwerken in de aanpak van ondermijningszaken, en wellicht mogelijke plannen voor een uitbreiding van die proef, geeft Grapperhaus geen concreet antwoord. Wel verwijst hij naar de speciaal in het leven geroepen Ondermijningskamer bij de rechtbank Zeeland-West-Brabant en noemt het een “pijnlijke observatie” te zien dat in meerdere wijken in Brabant, maar ook elders in het land, buurtbewoners dagelijks de negatieve gevolgen ondervinden van criminele drugsactiviteiten, zoals ontploffingsgevaar van drugslaboratoria, vergismoorden en bewoners die onder druk worden gezet om te zwijgen. Fel: “Terwijl er kilometers verderop aan de Zuidas geen kantoorborrel is zonder pillen. Na het weekend zitten de riolen vol met die troep. Asociaal, dit gebrek aan solidariteit! Je financiert de georganiseerde misdaad.”
Crimefighter
Ook burgemeester Broertjes baart het zorgen dat drugsgebruik door veel mensen zo gewoon lijkt te worden gevonden. “Ik woon vlakbij een coffeeshop. Ik zie de mensen er vaak in rijen voor de deur staan en ken er bijna iedereen van.”
Hij sluit zich aan bij Grapperhaus’ woorden over de schadelijke effecten voor de gezondheid: “Dat het troep is staat wel vast.” Maar waar de minister het vooral heeft over de gevolgen van ondermijnende misdaad, wil hij zelf ook zeker goed kijken naar de oorzaken, aldus Broertjes. “In plaats van een crimefighter wil ik vooral regisseur zijn.”
De gemeente Hilversum treedt onder meer regelmatig op tegen hennepkwekerijen, samen met politie, OM, woningcorporaties, Belastingdienst, uitkeringsinstanties en de beheerder van het elektriciteitsnet, blijkt uit het Integraal Veiligheidsplan 2018-2022. Zo werden tussen 2014 en 2018 128 illegale hennepplantages opgerold en de daders volgens een hennepconvenant bestraft. Maar ook voor “de zwakke wijken” is volop aandacht, aldus Broertjes, met onder andere “meer blauw op straat”.
Waakzaam blijven
Bij de vragenronde laat iemand uit het publiek Broertjes weten dat de minister naar zijn mening vooral praatte over “het verleden” en “weinig toekomstvisie toonde”. “Daarom zou ik graag van u weten: komt het nog goed?” Broertjes wijst daarbij op het belang van goede informatievoorziening. “In de afgelopen acht jaar is er op dat gebied een enorme sprong gemaakt. Daardoor kunnen we vaak snel schakelen. Daarop moeten we waakzaam blijven.” Om er voorzichtig aan toe te voegen: “Dan zou het uiteindelijk goed moeten kunnen komen. Maar dit vraagt wat van iedereen. Als je naar oude films kijkt rookte iedereen, de hele dag door. Nu kun je je dat bijna niet meer voorstellen. Dat hebben we uiteindelijk ook zelf gedaan.”
