2010 was een interessant jaar voor de informatietechnologie in de rechtspraak. Hieronder een paar van mijn persoonlijke hoogtepunten.
Rechter On Line
Goed nieuws voor de gewone mensen: Sinds 1 oktober is het mogelijk om on line beroep in te stellen bij de sectoren bestuursrecht. Hier staat hoe dat in zijn werk gaat. Digitaal beroep wil nog niet zeggen dat ook de rest van de procedure digitaal is. Toch is dit de eerste stap op weg naar electronisch procederen bij de rechter.
E-strafdossiers
De strafrechtspraak is bezig met voorbereidingen voor de invoering van electronische strafdossiers. Daar komt heel wat bij kijken. Er is jarenlang geëxperimenteerd, en er wordt dankbaar gebruik gemaakt van de ervaring bij het bestuursrecht. Daarnaast is er gestudeerd op kwesties die geregeld moeten worden: hoe regel je het inzagerecht, het toevoegen van stukken aan het dossier en het gebruik van het dossier op de zitting. En hoe zorg je dat de nieuwe regelingen voldoen aan de beginselen van een behoorlijke procesorde in artikel 6 van het EVRM.
Uitspraken On Line
Rechtspraak.nl is de eerste bron voor rechterlijke uitspraken, zo bleek op de voorjaarsvergadering van de Nederlandse Vereniging voor Procesrecht op 28 mei. In oktober viel in de krant te lezen dat het enige dat nog aan integrale openbaarmaking van alle rechterlijke beslissingen in Nederland in de weg staat de weigerachtige houding van de rechters is. Aanleiding was een heftige discussie in Leiden over rechterlijke uitspraken op het Internet waarbij het erop leek dat met minder dan integrale publicatie van alle uitspraken geen genoegen genomen kon worden. Tijd voor een wat ruimer perspectief.
Tien jaar geleden bestond Rechtspraak.nl nog maar net. In 1999, het eerste jaar, werden er van alle rechterlijke uitspraken van dat jaar ongeveer 2100 op de site gepubliceerd. In 2010 waren het er tot op het moment van schrijven van dit blog ongeveer 25.000. Dat is meer dan tien keer zo veel. Het systeem is transparant: er is een beleid met criteria. Het systeem is ook open: op verzoek worden niet gepubliceerde uitspraken doorgaans alsnog op de site geplaatst. Ze worden geanonimiseerd volgens de regels van het College Bescherming Persoonsgegevens. Dat kost geld, want het kan niet helemaal geautomatiseerd gedaan worden.
Integrale publicatie van alle omstreeks 2 miljoen uitspraken per jaar is van geheel andere orde. De rechtspraak heeft geen wettelijke verplichting om op deze wijze uitspraken openbaar te maken. Je kunt je afvragen hoe het uitgeven van belastinggeld aan iets dat geen wettelijke kerntaak is te rechtvaardigen valt. Integrale publicatie van alle uitspraken verdient een solide rechtvaardiging en een wettelijke basis.
Court TV
Court TV in de oorspronkelijke zin is een onderdeel van het Amerikaanse kabeltelevisienetwerk van Time Warner. Het is een tv-kanaal dat zich bezighoudt met strafzaken en opsporing. De rechtbank Utrecht doet Court TV met de rechtenfaculteit. Rechtenstudenten kunnen live zittingen volgen. Een nouveauté voor Nederland was de integrale uitzending – grotendeels via het digitale themakanaal Journaal 24 – van het strafproces tegen Geert Wilders. Het deed mij af en toe denken aan het proces tegen O.J. Simpson, waarna de rechtszaal in de VS jarenlang potdicht bleef voor de televisie. Toch heb ik dat niemand horen bepleiten. Ik hoorde betrokkenen juist zeggen dat dit een nieuwe situatie was, en dat we nog veel te leren hebben voor we er goed mee om kunnen gaan.
Jurileaks
In de nasleep daarvan bleken rechters te hebben gelekt uit een gerechtsvergadering, en was er een stuk openbaar geworden dat kennelijk door een Advocaat-Generaal bij de Hoge Raad op persoonlijke titel en voor beperkte kring was geschreven. Electronische informatie is net een lopend vuurtje.
Bye-bye Bistro
Invoering van IT is het moeilijkst daar waar het bedrijfsproces in volle gang is: in zittingen en bij de afdoening van de zaken. Bistro, het Bureau Internet Systemen en Toepassingen voor de Rechterlijke Organisatie, dat de internettoepassingen voor de rechtspraak heeft ontwikkeld, houdt op te bestaan als zelfstandig instituut. Het heeft meer dan tien jaar lang kunnen bloeien juist omdat het naast het bedrijfsproces stond. Rechtspraak.nl, het centraal insolventieregister, het nevenfunctieregister, de intranetten, Porta Iuris en Wiki juridica hebben meegeholpen om de rechtspraak te moderniseren.
