De aandacht voor fraude is onderhevig aan golfbewegingen. Als de aandacht verflauwt, vloeien de investeringen in fraudebestrijding weg en moeten de bestrijders opnieuw beginnen als financieel-economische criminaliteit weer op de agenda komt. Om de aandacht vast te houden, pleit oud-staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, oud-FIOD-rechercheur en oud-officier van justitie Fred Teeven ervoor opsporingsteams te laten delen in de opbrengsten van hun werk.
In het Amerikaanse systeem is asset sharing een effectief middel. ‘Maar het is ook een vervuilend middel,’ zegt Teeven in een vooruitblikkend interview dat ik maakte voor de Dag van de Fraude Onderzoeker, waar hij eind april spreekt.
Een vervuilend middel? Ja, het kan er natuurlijk toe leiden dat de aandacht van de speurneuzen dan vooral uitgaat naar easy money. Maar het Openbaar Ministerie kan vast wel afdwingen dat de teams de opbrengsten óók steken in minder lucratieve fraudes.
Ik zou er zelfs voor zijn om ook klokkenluiders te belonen voor het uitsteken van hun nek. De overheid slaagt er tot nu toe niet in om hen te beschermen en te voorkomen dat melders van misstanden eindigen in materiële ellende. In de Verenigde Staten kunnen particulieren die de overheid tippen of een kant-en-klaar dossier aanleveren over een misstand 10-30% krijgen van de besparingen die de tip oplevert. Er zijn al heel wat melders miljonair geworden door zo’n goede daad.
In Nederland stuit dit soort tipgeld op zuinigheid. Officieel heet het dat tipgevers aan de bel zouden trekken vanwege onzuivere motieven. Nou en? Nu handelen veel, zo niet de meeste, klokkenluiders deels uit rancune. En karteldeelnemers handelen evenmin uit vroomheid als zij een medeplichtig bedrijf aangeven bij de ACM om een lagere boete te krijgen. In de liquidatiesfeer dienen kroongetuigen ook niet zo zeer de waarheidsvinding als wel hun eigen belang bij strafverkorting of een miljoenenbeloning – al dan niet met bonnetje. Teeven struikelde overigens over een deal zonder bonnetje. Ik vermoed dat hij het bonnetje graag had laten zien aan de Tweede Kamer, maar dat hij dat om partijpolitieke redenen niet mocht.
Hoe het ook zij – ik geloof niet zo in zuivere motieven als het om misdaad- en fraudebestrijding gaat. Wél in verantwoording. Dus als het de aandacht en aanpak bevordert door tipgevers te belonen dan moet dat kunnen. Als de voorwaarden maar duidelijk zijn en het publiek het bonnetje te zien krijgt.
Onlangs schonk burgemeester Aboutaleb een ingepikt drugsschip aan het Scheepvaart- en Transport College in Rotterdam. Hij wil in beslaggenomen crimineel geld investeren in de wijk die leed en lijdt onder de criminaliteit. Een sympathieke gedachte, die ongetwijfeld bevordert dat oplettende wijkbewoners de opsporingsdiensten goede tips geven.
Veel meer nog dan bij cummune misdaad is de overheid bij financieel-economische criminaliteit aangewezen op steun van particuliere partijen. De Dag van de Fraude Onderzoeker, waar Teeven spreekt, wordt medegeorganiseerd om publieke en private partijen met elkaar in contact te brengen.
