De onderzoekers constateren dat de geregistreerde criminaliteit in de onderzoeksperiode 2014-2019 daalde met 20 procent en de instroom bij het Openbaar Ministerie (OM) met 8 procent. Maar daar staat tegenover dat de strafrechtketen door een groot aantal oorzaken meer werk krijgt . De onderzoekers noemen de groeiende zorgtaak van de keten (door bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg komen meer verwarde mensen bij justitie terecht), de toename van veiligheidsrisico’s door polarisatie, verruwing en ondermijning, de steeds sterkere positie van de advocatuur, (‘rechten van verdachten met betrekking tot toegang tot de advocatuur zijn aangescherpt’), cybercrime en globaliserende criminaliteit. Ook een grotere mondigheid van justitiabelen speelt een rol. De gemiddelde behandeltijd per zaak steeg met 10 tot 30 procent.
Onvoldoende middelen
Hierdoor hebben de politie, het Openbaar Ministerie, het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB) en de Reclassering hun organisaties fors moeten aanpassen. De werkdruk stijgt nog verder door een veelheid aan wets- en beleidswijzigingen zonder dat daarin een duidelijke prioriteit is aangebracht, en door achterblijvende ICT.
De onderzoekers stellen dat de organisaties in de strafrechtketen onvoldoende middelen hebben om met elkaar rekening te houden. De keten wordt op landelijk niveau aangestuurd vanuit verschillende directoraten-generaal van het ministerie. Voor veel organisaties is strafrechtshandhaving niet de enige taak. En de verschillende financieringsvormen werken soms tegen ketenvorming in. Door bepaalde financiële prikkels worden individuele organisaties niet gestimuleerd om het belang van andere organisaties in de keten mee te wegen. Een besluit binnen de ene organisatie kan leiden tot kosten elders.
Kennisbasis
De onderzoekers komen met een veelheid aan aanbevelingen om de problemen te lijf te gaan. Omdat een duidelijk beeld van de prioriteiten binnen de keten ontbreekt en organisaties onvoldoende in staat zijn ‘het politieke debat te voeden’, adviseren de onderzoekers te komen tot een gezamenlijke kennisbasis en een gezamenlijke sturing op samenwerking.
Verder adviseert PWC om de grote knelpunten op te lossen. Verbetering van ICT-processen is daarbij van groot belang omdat de digitalisering ver achterblijft bij de verwachtingen van de medewerkers. “Men is sceptisch over de opbrengsten van eerdere ICT-investeringen en ziet de huidige ICT-ondersteuning als een van de werkdrukfactoren.”
Digitaal dossier
Medewerkers van organisaties in de strafrechtketen vertelden de onderzoekers dat moet wordt geïnvesteerd in een gebruiksvriendelijk digitaal dossier voor de hele keten, meer mogelijkheden voor digitale handtekeningen en meer onderlinge aansluiting van de systemen van de ketenpartners. De onderzoekers zeggen dat de informatieoverdracht tussen de verschillende ketenpartners moet worden gestroomlijnd.
De ministers Grapperhaus en Dekker hebben het rapport naar de Tweede Kamer gestuurd. In hun toelichting schrijven de ministers dat ze uitgaan van drie hoofdthema’s als basis voor verbetering: betere samenwerking en afstemming, meer digitaal en datagedreven werken en kijken naar beleid en regelgeving.
