Anir Achour is net ontslagen uit detentie en ontmoet Emma van Koningsbruggen op het kantoor van zijn reclasseringswerker. Deze stelt voor dat Anir zich opwerpt als onderzoekssubject voor het promotieonderzoek van Emma naar het verband tussen criminaliteit en ontwikkelingen in andere levensloopdomeinen. Anir valt op slag voor de aantrekkelijke Emma en hapt gretig toe. Er ontstaat een intense en broeierige relatie tussen de onderzoeker en haar studieobject. Al snel besluiten ze de gesprekken bij Emma thuis te voeren om ‘te vergeten dat ze aan wetenschappelijk onderzoek werken.’ Daar is in eerste instantie vooral Emma zelf aan het woord. Zij vertelt Anir haar levensverhaal dat, hoewel tamelijk doorsnee, met veel gevoel voor drama wordt gebracht. Waarom ze dat doet, wordt niet duidelijk. De verteller, Anir, denkt dat ze daarmee probeert zijn vertrouwen te winnen en hem te verleiden ‘gelijk over te steken.’ Tegelijkertijd is wel duidelijk dat hij geen aanmoediging nodig heeft. “Ik was bereid los te gaan, ze hoefde mijn vertrouwen niet te winnen.” Veel tijd gaat ook op aan verkleedpartijen. Anir heeft in de gevangenis geleerd dat hij ontspant door zich als vrouw te manifesteren. Emma moedigt hem aan en doet zelf ook een duit in het zakje. Outfits en make-up worden zusterlijk uitgewisseld en vergroten de vertrouwelijkheid. Als Anir Emma aan het eind van het onderzoek zijn liefde bekent, wordt die echter bruut afgewezen.
Verrijkende inzichten
Christine Otten is een bijzondere en zeer geëngageerde schrijfster. Ik werd destijds omvergeblazen door Een van ons, het eerste boek waarin ze zich in de leefwereld van een veroordeelde verplaatste en nog meer door de prachtige toneelbewerking ervan gespeeld door Kenneth Herdigein. Ook uit dit boek blijkt weer dat zij de ervaring van het ‘justitiabele’ zijn, diep heeft verinnerlijkt. Het staat vol verrijkende inzichten over hoe het voelt geweld te plegen, jarenlang opgesloten te zijn, weer te moeten wennen aan de samenleving en object van resocialisatie te zijn.
Pluspunt: inzicht in de leefwereld van een ‘justitiabele’
Minpunt: verhaal niet overtuigend
Aantal sterren: 3,5
Het lukt Otten dit keer echter niet mij mee te krijgen in het verhaal. Als wetenschapper erger ik me uiteraard aan de onrealistische setting. De wijze waarop Emma haar promotieonderzoek aanpakt, gaat dwars tegen alle wetenschappelijke en ethische codes in en het lijkt me moeilijk denkbaar dat het op deze wijze verzamelde materiaal tot een voltooide dissertatie zou kunnen leiden. Maar het is, hopelijk, niet alleen reactance dat me in de weg zit. Emma blijft voor mij een ongrijpbaar personage. Ze kan, in navolging van haar vader, een psychische stoornis hebben of gewoon gemeen en ongevoelig zijn, maar haar karakter krijgt onvoldoende diepgang om dat te beoordelen. Ook de handelwijze van Anir of Assia is moeilijk navolgbaar. Hoe kan het dat iemand met zoveel levenservaring en zelfreflectie zich zonder enige terughoudendheid stort in een tot mislukken gedoemde verliefdheid? Hij heeft behoefte aan een biecht, zoveel wordt wel duidelijk. Maar hij is ook van het begin af aan overtuigd van zijn bijzondere, unieke band met Emma, terwijl tegelijkertijd duidelijk wordt dat hij Emma’s opzichtige trukendoos heel goed doorziet.
Hoewel er twee werelden in samenkomen die ik allebei erg goed ken, kan het verhaal mij niet overtuigen. Desondanks denk ik dat het boek belangrijke inzichten kan bieden aan lezers die wat verder van de strafrechtspleging staan.
Miranda Boone is hoogleraar Criminologie en Vergelijkende penologie bij het Instituut voor Strafrecht en Criminologie aan de Universiteit Leiden.
