In mei 2002 stemde de ministerraad in met de instelling van de ‘CommissieBovenkant formulier advocatendiensten aan de Staat’. Aanleiding was de fraudezaak bij de landsadvocaat, Pels Rijcken. Critici zeiden dat het niet verstandig was dat de overheid te afhankelijk was van één kantoor en zich juridisch laat bijstaan en adviseren door een kantoor met een geknakte reputatie – ook al vond de fraude plaats bij de notariële tak. De commissie moest uiterlijk 1 december 2022 rapporteren. Dat lukte. Toen werd ook de commissie, voorgezeten door voormalig procureur-generaal Jos Silvis, weer opgeheven. De adviezen van de commissie-Silvis zijn nu door het kabinet overgenomen. Er komt in ieder geval niet één overheidsinstituut dat volledig kan voorzien in alle advocatendiensten voor de Staat. Wel zal het rijk, buiten de landsadvocaat om, meer gebruik gaan maken van andere advocatenkantoren. Er komt ook een beter overzicht van zaken die de Staat in behandeling heeft.
Contract
Het contract met Pels Rijcken was al snel na de ontdekking van de fraude aangepast, met aanvullende eisen over de bedrijfsvoering binnen het kantoor. Dit contract is nu, op advies van de commissie, verder aangepast. De commissie roemt het een institutioneel geheugen van Pels Rijcken over juridische kwesties waarin de Staat is verwikkeld of is geweest. Dit heeft ook een nadeel: dit creëert afhankelijkheid. Om die reden moet het rijk ook andere advocatenkantoren kunnen inschakelen. Belangrijk daarbij is een ‘scherpere monitoring en beter zicht’ op zaken die in behandeling zijn, wat ook goed is voor de prijs-kwaliteitverhouding.
Animo
Sommige ministeries hebben al contracten met andere advocatenkantoren, onderzocht wordt hoe deze kunnen worden uitgebreid naar andere departementen. Die contracten moeten zoveel mogelijk uniform zijn. De vraag is wel in hoeverre andere kantoren staan te springen om de overheid juridisch bij te staan: hun animo om de Staat als grote opdrachtgever op een breed terrein als cliënt binnen te halen, is volgens de commissie niet al te groot. De kantoren zouden wel belangstelling hebben voor een deel aan opdrachten van de Staat.
