Raad van State: ‘Moderniseer het nood- en crisisrecht’

In het spontane advies ‘Van noodwet tot crisisrecht’ stelt de Afdeling advisering van de Raad van State dat het bestaande nood- en crisisrecht op korte termijn moet worden gemoderniseerd. Zo kunnen toekomstige crisissituaties effectiever het hoofd worden geboden.

Delen:

Depositphotos_13925069_S-crisis-43398d4d
beeld: Depositphotos

Volgens de Raad van State is het bij de modernisering zaak om een zo goed mogelijke balans te vinden tussen effectieve crisisbestrijding enerzijds en de beginselen van de democratische rechtsstaat anderzijds. Met haar ongevraagde advies wil de Afdeling advisering bijdragen aan het voornemen van kabinet en Tweede Kamer om het staatsnoodrecht te herzien.

Complex stelsel

Nederland kent een complex stelsel van nood- en crisisrecht, zo constateert de Raad van State. Er is het ‘klassieke’ staatsnoodrecht dat zijn basis heeft in de Grondwet. Maar dit wordt niet gebruikt, omdat de indruk bestaat dat het alleen voor heel extreme noodtoestanden zoals een oorlog of bezetting is. Daarnaast is in de loop der jaren ‘gewoon’ crisisrecht ontstaan, op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau voor talloze soorten crises. Een voorbeeld is de Wet veiligheidsregio’s. Daardoor bestaan twee soorten wettelijke regels naast elkaar die de nodige overlap vertonen, soms van elkaar verschillen en soms ook onderling inconsistent zijn.

Juridische aanpak coronacrisis

Ook de juridische aanpak van de coronacrisis heeft dit duidelijk gemaakt, aldus het advies. Het ‘klassieke’ staatsnoodrecht is niet toegepast. Het gevolg was dat er veel moest worden geïmproviseerd, eerst met noodverordeningen en later met de ‘coronawet’ (de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19). Deze wet werd ook vaak en soms ingrijpend gewijzigd, wat regelmatig tot knelpunten leidde. Aan het begin van de coronacrisis was er bijvoorbeeld geen wettelijke grondslag voor grondrechtbeperkende maatregelen.

Bezinning

Mede op grond van de lessen die tijdens de coronacrisis zijn opgedaan, komt de Afdeling advisering met een aantal aanbevelingen om het nood- en crisisrecht te moderniseren.
Zo moet een fundamentele bezinning worden gestart over de verhouding tussen het staatsnoodrecht en ander nood- en crisisrecht. Er moeten wettelijke vangnetvoorzieningen komen die het bestuur de ruimte geven om direct te handelen in het geval van onvoorziene omstandigheden. Ook moet volgens de Afdeling in de wet een duidelijke en werkbare wettelijke structuur worden vastgelegd over de betrokkenheid en zeggenschap van het parlement bij het vaststellen, verlengen en afschaffen van crisismaatregelen. Ad-hocwetgeving die grondrechten beperkt dient zo veel mogelijk te worden voorkomen en er moet worden nagegaan welke soorten beperkingen van grondrechten in crisissituaties nodig zijn, zodat die in de wet kunnen worden vastgelegd.

Samenhangende crisisorganisatie

Als sprake is van een nationale crisis moet worden gezorgd voor een op inhoud, sturing en uitvoering samenhangende crisisorganisatie op rijksniveau, zo adviseert de Raad van State. Ook is een goede afstemming tussen rijk, veiligheidsregio’s en gemeenten belangrijk, zonodig moet de wet daarvoor worden aangepast.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven