Ten tijde van dit schrijven is het neerstorten van vlucht MH17 al weer verder vervlogen. Vergeten maakt het menselijk bestaan dragelijker, al zal dat de nabestaanden niet zomaar zijn gegeven. Zo veel doet hen pijnlijk stilstaan bij hun voor altijd verdwenen geliefden, naasten en vrienden. Die doden zijn niet uit het leven verdwenen, in ieder geval niet uit het verdriet van hen die achterbleven.
Ook het OM heeft de ramp niet vergeten. Volgens de krant komt er een ongekend groot strafrechtelijk onderzoek, geleid door tien officieren. Er is dan ook nogal wat werk te doen. De daders liggen op het kerkhof – in de tussentijd ten dele misschien zelfs letterlijk. Als zij al worden gevonden zal het moeite kosten om hen voor de rechter te brengen en zelfs als dat al lukt zullen zij nogal wat verontschuldigingen hebben: “Wij dachten dat het een vrachtvliegtuig uit de Oekraïne was” en zo meer. De eigenlijk leidinggevenden, tot mogelijk in Moskou, zullen de dans hoe dan ook ontspringen.
Hoe dan ook draait dit strafrechtelijk onderzoek de tijd niet terug. Geen sterke arm kan de doden laten opstaan. Toekomstige misdaden tegen mensenlevens zullen er ook niet mee worden voorkomen. Is het dan ook wel opportuun om dergelijk duur onderzoek te doen, met zo’n kleine kans van slagen? Zou het OM zijn beperkte middelen niet beter kunnen inzetten tegen misdaad waaraan nog iets is te doen? Zo wordt vrouwen- en mensenhandel genoeg in de weg gelegd? Het heeft er niet alle schijn van.
Intussen is de kans op valse hoop en teleurstelling voor de nabestaanden niet gering. Natuurlijk willen zij weten door wie en waarom hun verwanten om het leven zijn gekomen. Troost kan toch worden ontleend aan wetenschap hoe het is gegaan. Maar wat is de troost van de mededeling dat ook het OM nooit zal weten door wie en waarom vlucht MH17 uit de lucht is geschoten? De kans op een dergelijke uitslag is groot.
Of is toch enige troost en genoegdoening te vinden in de gedachte dat de overheid het er niet bij laat zitten, hoe weinig die overheid uiteindelijk ook kan doen? Hoe ver gaat strafrechtspleging uit solidariteit met slachtoffers? Maar weer: hoeveel ander en misschien nuttiger werk blijft liggen door dit onderzoek naar een nationale ramp?
Met alle sympathie en zonder wat dan ook af te willen doen aan het leed van de nabestaanden: hier wordt weer iets zichtbaar van het conflict tussen mediale en algemeen-menselijke of zelfs mondiale solidariteit. Mediale solidariteit is de aandacht voor schokkend nieuws of beter gezegd: wat schokkend in het nieuws komt. De doden van vlucht MH17 trekken nu eenmaal meer publieke aandacht dan zo veel andere slachtoffers.
Nogal eens gaat het om slachtoffers die met publieke middelen hadden kunnen worden voorkomen. Dat gaat verder dan inzet van strafrechtspleging tegen mensenhandel en andere ernstige misstanden. Alleen al in Nederland plegen elk jaar 1700 mensen zelfmoord. Ook zij zijn neergestort uit het leven, na onnoemelijke strijd en lijden. Hun nabestaanden moeten verder, met zoveel schuldgevoelens en ander verdriet. Er kan veel aan worden gedaan, maar mensen en middelen er toe zijn er veel te weinig. En hoeveel doden, invaliden en andere gewonden kunnen worden voorkomen door bromfietsen en scooters te verbieden?
De lijst is eindeloos, de slotsom is dat met mensenlevens en welzijn nog steeds niet erg redelijk wordt omgegaan. Dit is niet alleen een lokaal en nationaal probleem. Hoeveel mensenlevens kunnen worden gered door het strafrechtelijk onderzoek naar de rampvlucht alsnog stil te leggen en het overblijvende geld uit te geven aan voedsel en water voor de Derde Wereld? Waarom gebeurt dat niet, als mensenlevens echt op de eerste plaats komen?
Eerlijk gezegd weet uw schrijver het ook niet zeker. Geen strafrechtelijk onderzoek naar de rampvlucht lijkt ook geen optie, alsof het ons aller overheid dan toch niet zo veel kan schelen. Wie weet biedt deze strafrechtelijke ceremonie toch enige troost. Al vaker is de rechtspleging de liturgie van een nieuwe kerk genoemd. Kan die nieuwe heiligheid of tenminste de onschuldige schijn er van in toga’s en andere parafernalia een deel van de bijna verdwenen oude kerken en hun herderlijke zorg vervangen?
Het is te hopen, al neemt dat het probleem van de echte prioriteiten niet weg. Dat geldt natuurlijk ook voor schrijver dezes. Moet deze prediker niet van zijn comfortabele schrijftafel opstaan en zelf gaan werken voor de armen en verworpenen der aarde, als hij zo goed weet wat eerst moet gebeuren? Wie is deze dominee dat hij anderen nieuwe kerkelijkheid verwijt? Of is dit een drogredelijke tu quoque, in de trant van: je hebt ongelijk omdat je niet doet wat je zelf zegt? Ja, maar toch: verbeter de wereld en begin bij jezelf. – Wie weet kunnen we dan toch iets betekenen voor al die nabestaanden en voor al die andere mensen.
