Poolse rechtbanken zijn niet langer onafhankelijk tegenover de Poolse regering en het Poolse parlement. Tot die conclusie komt de Internationale Rechtshulpkamer (IRK) van de rechtbank Amsterdam. Deze rechtbank behandelt een zaak over de overlevering van een Poolse verdachte. De IRK wil van het Hof van Justitie van de Europese Unie weten of dit betekent dat de overlevering van verdachten aan Polen moet worden stopgezet, nu hem daar geen eerlijk proces te wachten staat.
Doodstraf
De aantasting van de onafhankelijke rechtspraak is volledig toe te wijzen aan de rechts-conservatieve partij die het in haar naam zo goed voor heeft met de rechtspraak: Prawo i Sprawiedliwość (PiS), ofwel: Recht en Rechtvaardigheid. Opgericht in 2001, tegenwoordig de grootste partij van Polen. Zware straffen, zelfs de doodstraf wil deze partij invoeren.
Politieke inmenging
Vooral sinds de (laatste) parlementsverkiezingen van 2015 is de onafhankelijkheid van Poolse rechtbanken en daardoor het recht op een eerlijk proces steeds meer onder druk komen te staan. In Polen is politieke inmenging in de benoemingen en overplaatsingen van (vice-)presidenten bij rechterlijke instanties en van rechters inmiddels de gewoonste zaak van de wereld. In juni 2018 werd Polen, mede om die redenen al uit het Europese rechtspraaknetwerk gezet.
Tuchtrecht voor rechters
Eind 2019 is daar ook nog nieuwe wetgeving bijgekomen op het gebied van tuchtrecht voor rechters. Al deze ontwikkelingen bij elkaar tasten de onafhankelijkheid van Poolse gerechten zo ernstig aan, dat zij volgens de IRK nu niet meer onafhankelijk kunnen zijn ten opzichte van de Poolse regering en het Poolse parlement.
Prejudiciële vragen
Onder meer vanwege de mogelijk verstrekkende gevolgen van deze conclusie, stelt de IRK prejudiciële vragen aan het Hof van Justitie over de uitleg van het EU-recht in dergelijke omstandigheden. Die vragen komen erop neer dat de IRK wil weten of zij de overlevering van een verdachte aan een lidstaat van de EU moet weigeren, wanneer de rechtbanken van die lidstaat niet meer onafhankelijk kunnen functioneren. Het is de eerste keer dat het Hof deze vragen krijgt voorgelegd. De IRK verzoekt het Hof de vragen met spoed te behandelen. De opgeëiste persoon bevindt zich namelijk in overleveringsdetentie en er kan in zijn zaak geen beslissing worden genomen voordat de prejudiciële vragen zijn beantwoord.
De Poolse autoriteiten willen dat de man aan Polen wordt overgeleverd om hem daar strafrechtelijk te kunnen vervolgen. Hij wordt ervan verdacht samen met anderen in Nederland circa 200 kilo soft- en harddrugs te hebben gekocht en deze in Polen te hebben ingevoerd.
Steun
Vanuit Nederland zijn Poolse rechters vaak gesteund. Dat gebeurde bijvoorbeeld tijdens de rechtsstaatsconferentie in 2019, en tijdens een solidariteitsbetuiging en een stille tocht, beide begin dit jaar. In juni sprongen juristen opnieuw op de barricaden voor Poolse rechters.
