Minister Dekker (Rechtsbescherming) heeft in antwoorden op Kamervragen nog eens onderstreept dat de grondwettelijk gewaarborgde toegang tot de rechter ook verzekerd is na de ‘modernisering’ van het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand. In zijn stelsel gaan rechtszoekenden erop vooruit, en advocaten er zeker niet op achteruit.
“Op dezelfde wijze als nu het geval is, kan ook straks een rechtzoekende die zijn of haar rechten in rechte wil afdwingen gewoon bij de rechter terecht. Minder draagkrachtigen kunnen daarbij een beroep blijven doen op gesubsidieerde rechtsbijstand”, aldus Dekker in zijn brief die hij 28 januari naar de Tweede Kamer stuurde.
Triage
In deze brief gaat Dekker uitgebreid in op het stelsel van ‘triage’, waarin wordt beoordeeld of en in welke mate een rechtszoekende gebruik kan maken van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. Dekker wil dat iedere rechtszoekende eerst langs een ‘eerste lijn’ gaat, de ‘triage’. Daar vindt een inhoudelijke diagnose van het probleem plaats, die uitmondt in een advies aan de rechtzoekende. Indien van toepassing wordt een beslissing genomen of iemand in aanmerking komt voor gesubsidieerde rechtsbijstand.
Op dit moment, zegt Dekker, komt lang niet iedere rechtszoekende via de eerste lijn (het Juridisch Loket) bij de tweede lijn (de toevoegingsadvocaat). Een rechtzoekende kan ook rechtstreeks bij een advocaat binnenlopen. Omdat de eerste lijn nogal eens wordt overgeslagen, ontbreekt in het huidige stelsel aan een stelselmatige, integrale beoordeling van wat het probleem en de meest passende hulp is. Daar wil Dekker vanaf.
Hij wil versterking van de eerste lijn, waarbij de probleemdiagnose niet alleen juridisch van aard is. De eerste lijn ziet hij als een “laagdrempelige voorziening die online, in de buurt, of telefonisch, rechtzoekenden helpt met informatie en advies. De eerste lijn wordt dichter bij mensen gebracht, door de samenwerking met nieuwe partners als bibliotheken en gemeenten. Er komen juridische spreekuren in wijkcentra en bibliotheken. Online informatie wordt sterk verbeterd. Waar nodig krijgen rechtzoekenden advies op maat over een af te nemen rechtshulppakket: een integrale behandeling voor een integrale prijs”.
Hoe de nieuwe eerste lijn er exact uit komt te zien, gaat de minister de komende maanden uitwerken. Samen met bestaande partners in het stelsel van rechtsbijstand en met nieuwe partners als Divosa, VNG, het Netwerk van Directeuren Sociaal Domein en het netwerk van bibliotheken wil hij de nieuwe laagdrempelig voorziening invulling geven.
Dekker stelt dat iedereen (met uitzondering van de zogenoemde ambtshalve last zaken) “anders dan nu het geval is, die in aanmerking wil komen voor een gesubsidieerde advocaat of een ander gesubsidieerd rechtshulppakket in de toekomst via de breder georiënteerde eerste lijn een adviesaanvraag kan doen. Alleen op deze wijze kan een totaaldiagnose van het probleem plaatsvinden en integrale hulp worden aangeboden. Daarmee wordt het overslaan van de eerste lijn als het ware voorkomen”.
Rechtshulppakketten
Bij een positieve uitkomst van deze toets wordt een ‘rechtshulppakket’ met subsidie aan de rechtzoekende verstrekt. De rechtzoekende betaalt een inkomens- en pakketafhankelijke eigen bijdrage die door de overheid wordt geïnd. Het nieuwe stelsel geeft de rechtzoekende goed zicht op de kosten, aldus Dekker.
De rechtshulppakketten moeten ook voordelig uitpakken voor advocaten, vindt Dekker: “In het nieuwe stelsel zullen rechtshulppakketten op grote schaal worden ingekocht. Daardoor is de aanbieder verzekerd van een groot aantal zaken waarvoor rechtsbijstand kan worden geleverd. Aanbieders van ingekochte rechtshulppakketten hebben in het nieuwe stelsel het voordeel dat ze kunnen anticiperen op de hoeveelheid werk die ze in een bepaalde periode hebben. Op basis daarvan kunnen zij investeren in bijvoorbeeld opleidingen en kennisontwikkeling. Rechtshulpverleners worden dan beloond voor het zo efficiënt en effectief mogelijk oplossen van geschillen.”
Werken in rechtshulppakketten maakt het mogelijk om het werk slim te organiseren, zegt Dekker. “Verschillende werkzaamheden kunnen door medewerkers van verschillend niveau worden uitgevoerd, tegen verschillende vergoedingen. Het pakket kan tegen een integraal tarief aan de rechtzoekende worden aangeboden. Concreet vertaald naar de situatie van een individuele advocaat: de advocaat hoeft niet alles zelf te doen, maar kan bepaalde werkzaamheden laten uitvoeren door paralegals of ze samen met paralegals uitvoeren die tegen een lager tarief werken. Daardoor blijft van de integrale prijs een hoger tarief over voor de advocaat.”
Commissieoverleg
Op donderdag 31 januari 2019 van 10.00 tot 12.30 uur gaat het commissieoverleg over gesubsidieerde rechtsbijstand verder. Hiervoor komt Sander Dekker, minister voor Rechtsbescherming, naar de Kamer. Het eerste deel van het overleg was op woensdag 23 januari 2019.
