In 2017 heeft de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) onder andere het verbieden van vuurpijlen en knalvuurwerk aanbevolen in een rapport en deze aanbevelingen zullen worden opgevolgd: minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) heeft aangekondigd dat deze vuurwerksoorten vanaf 1 december 2020 verboden zijn. Toch kiezen veel steden voor een totaalverbod. Dat betekent dat naast knalvuurwerk en pijlvuurwerk, ook siervuurwerk niet mag. Zo’n totaalverbod dat lokaal geldt zal dan gaan via een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) en gaat dus boven het gedeeltelijke verbod dat landelijk geldt.
Steeds meer gemeenten doen mee: in oktober 2019 was Apeldoorn de eerste stad dat een totaalverbod introduceerde. Vlak daarna kwam Rotterdam, dat als eerste grote stad heeft gekozen voor een totaalverbod na een voorstel van GroenLinks. Ook in Amsterdam is er een meerderheid voor een verbod na een motie van de Partij van de Dieren (PvdD). Recenter, op 4 maart 2020, heeft de raad in Nijmegen gekozen voor een totaalverbod.
Deze gemeenten kiezen voor een totaalverbod. Dit is voornamelijk omdat een totaalverbod makkelijker te handhaven is en handhavers geen nuancering hoeven aan te brengen in soorten vuurwerk: alles (behalve kindervuurwerk) is verboden. Dat betekent dat vuurpijlen en knalvuurwerk landelijk niet meer mogen, maar vuurwerk dat ‘relatief veilig is voor mens, dier en milieu’ nog wel. Echter is deze beschrijving te onnauwkeurig om op te volgen, waardoor er wordt gekozen voor een totaalverbod. Kindervuurwerk zoals knalerwten en kindersterretjes mogen dan nog wel.
Steun
Bijna een half miljoen mensen en organisaties hebben de online petitie getekend die zich uitspreekt voor een verbod op consumentenvuurwerk. Onder deze organisaties hebben ook meerdere ziekenhuizen en de Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgen zich aangemeld. Uit een peiling van I&O Research blijkt dat 85 procent van de Nederlanders vindt dat de viering niet meer op de oude manier door kan gaan en 65 procent is voor een algemeen vuurwerkverbod. Alleen de kiezers van Forum voor Democratie zijn niet in meerderheid voor een verbod.
Er is veel steun, en dat is ook te begrijpen als je kijkt naar de cijfers. Er zijn steeds meer vuurwerk gerelateerde incidenten. De politie heeft ruim 9300 incidenten geregistreerd. Dat zijn er 400 meer dan het jaar ervoor. Er worden branden veroorzaakt en ziekenhuizen draaien overuren door de hoeveelheid slachtoffers, waaronder ook hulpverleners die worden bekogeld. Ook dieren zijn vaak slachtoffer van geweld met vuurwerk en zijn over het algemeen angstig en ervaren veel stress tijdens de viering.
Vuurwerk is ook slecht voor het milieu en je gezondheid. Het RIVM constateerde in 2014 al dat vuurwerk bijdraagt aan de hoeveelheid plastic in de natuur, doordat er microplastics in de zee terechtkomen. Verder heeft het RIVM in 2014 onderzoek gedaan naar de stofconcentraties tijdens de jaarwisseling. Als vuurwerk in de lucht terecht komt, komt er ook veel fijnstof in de lucht. Je hebt vast wel eens gemerkt tijdens oudejaarsavond dat het mistig lijkt op straat. Maar dit is dus geen mist. En als je weet dat gezonde mensen door die ‘mist’ al last kunnen hebben van hoesten en kortademigheid, dan kun je je voorstellen dat al die duizenden longpatiënten die we in Nederland hebben, niet eens naar buiten kunnen voor langere periode.
Initiatiefwet
Op 5 februari hebben in de Tweede Kamer, tijdens het debat met minister Grapperhaus en minister Van Veldhoven (Milieu en Wonen), de oppositiepartijen GroenLinks en de PvdD een initiatiefwet ingediend. Dit wetsvoorstel voorziet in een wijziging van de Wet milieubeheer en van het Wetboek van Strafrecht en heeft als doel om zwaardere vuurwerk categorieën F2 en F3 te verbieden voor consumenten, net als categorie F4.
Bij categorie F2 zal er dan nog een mogelijkheid tot uitzondering zijn, in het geval dat het voldoet aan de voorwaarde dat het zo veilig, zo stil en zo dier- en milieuvriendelijk is als mogelijk. In de Memorie van Toelichting worden al deze punten nogmaals herhaald. Deze wet wordt ondersteund door verschillende organisaties zoals het Longfonds en de Vogelbescherming.
Art. 1A.1.3 lid 3 sub a van het Vuurwerkbesluit
Categorie F1: vuurwerk dat zeer weinig gevaar en een te verwaarlozen geluidsniveau oplevert en bestemd is voor gebruik in een besloten ruimte, inclusief vuurwerk dat bestemd is voor gebruik binnenshuis;
Categorie F2: vuurwerk dat weinig gevaar en een laag geluidsniveau oplevert en bestemd is voor gebruik buitenshuis in een afgebakende plaats;
Categorie F3: vuurwerk dat middelmatig gevaar oplevert en bestemd is voor gebruik buitenshuis in een grote open ruimte, en waarvan het geluidsniveau niet schadelijk is voor de menselijke gezondheid;
Categorie F4: vuurwerk dat veel gevaar oplevert en uitsluitend bestemd is voor gebruik door personen met gespecialiseerde kennis, en waarvan het geluidsniveau niet schadelijk is voor de menselijke gezondheid.
Effectiviteit
Er zijn een aantal punten die van belang zijn om mee te nemen in dit verhaal: Belangenorganisatie Pyrotechniek Nederland (BPN) steunt het verbod maar twijfelt aan de effectiviteit. BPN stelt namelijk dat grote schade niet ontstaat door het consumentenvuurwerk maar door illegaal vuurwerk dat wordt geïmporteerd uit Duitsland en België. Echter heeft het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap naar buiten gebracht dat 67,8 procent van alle brandwonden en oogletsels veroorzaakt wordt door legaal vuurwerk. Toch moet de invoer van illegaal vuurwerk strenger worden gehandhaafd, vooral omdat, als men niet meer aan legaal vuurwerk kan komen, men zal uitwijken naar illegaal vuurwerk.
Handhaven wordt lastig omdat consumenten en verkopers dus nog een voorraad hebben, maar die niet mogen gebruiken. Alle gemeenten moeten samen met de politie en overige hulpdiensten werken aan een handhavingsplan om ervoor te zorgen dat het een rustige jaarwisseling wordt.
Vuurwerkverkopers en vervolg
Terwijl de vuurwerkbranche steun heeft betuigd voor het vuurwerkverbod zijn ze ook bezorgd aangezien het gaat om ongeveer 20 procent van hun jaarlijkse totale omzet. BPN overweegt om juridische stappen te nemen omdat er grote financiële gevolgen aan het verbod hangen. Zo is er al 10 miljoen euro uitgegeven aan een vuurwerk voorraad voor de aankomende jaarwisseling. Dit kan niet meer worden verkocht en mag vanaf 1 december ook niet in opslag liggen. De vraag is dan: wordt dit vernietigd, verkocht aan het buitenland of gaat het kabinet dit opkopen?
Op 19 februari heeft de VVD een motie ingediend voor een deugdelijke compensatieregeling voor vuurwerkondernemers. Deze motie is aangenomen. Binnen de begroting van verschillende ministeries, namelijk Economische Zaken en Klimaat, Justitie en Veiligheid en Infrastructuur en Waterstaat is er 3 miljoen euro vrijgekomen voor deze compensatie. Maar dit is bij lange na niet genoeg. Voor 1 mei zal het kabinet met de branche tot een deal moeten zijn gekomen.
De brancheorganisatie pleit voor een fatsoenlijke regeling. Ze zijn van mening dat zij niet het verlies, zijnde ongeveer 15 miljoen, en kosten van afvoering van hun restantenvoorraad voor eigen rekening moeten nemen. Daarnaast zijn er recent nog striktere eisen gesteld aan de opslagruimtes en is er flink in geïnvesteerd. Ook kan het vernietigen van vuurwerk niet in Nederland. Dit alles zou moeten worden meegewogen in een compensatie(regeling).
Premier Rutte noemde dit een ondernemersrisico, maar BPN wil een compensatie. Minister Van Veldhoven vindt een compensatie ook niet logisch, omdat de discussie over een soortgelijk verbod al een lange tijd loopt.
Professionele vuurwerkshows en kurken
Zeven op de tien Nederlanders vinden dat in plaats van het zelf afsteken van vuurwerk, er professionele vuurwerkshows moeten worden georganiseerd. Dit zal op centrale plekken moeten gebeuren en deze shows moeten toegankelijk zijn voor iedereen. Zo kan iedereen alsnog genieten van mooie kleurtjes en knallen en wordt mens en dier zo min mogelijk lastig gevallen.
De (kinder)champagnekurken mogen nog wel knallen en de meeste mensen kunnen met een kindersterretje en een professionele vuurwerkshow een enorm gezellig oud en nieuw tegemoet gaan.
