Bij het bekijken van de inhoudsopgave van Laatste man − doorspekt met namen van impactvolle strafzaken waarin Franken de rol van verdediger op zich nam − wordt de lezer direct duidelijk dat we te maken hebben met een strafrechtadvocaat van formaat die hier zijn (professionele) zielenroerselen heeft opgetekend. In willekeurige volgorde is kenmerkend voor dit boek dat de inhoud ervan raakt en stof tot nadenken oplevert over het functioneren van de strafrechtspleging en de strafrechtadvocatuur in het bijzonder. Voordat ik hier verder op inga, moet gezegd worden dat het boek bij vlagen ook humoristisch is. Dat komt bijvoorbeeld naar voren als het ‘klootzakcriterium’ wordt besproken. Dit door Franken uitgewerkte criterium komt er in de kern op neer dat het als taak van de advocaat wordt gezien om ervoor te zorgen dat de verdachte niet of in mindere mate als klootzak door rechters wordt gezien teneinde een betere uitkomst van de strafzaak te bewerkstelligen.
Het boek raakt als Frank schrijft over zijn ziekteproces, de existentiële vragen die dat oproept en de liefde voor zijn gezin. Zo schrijft hij dat hij boven alles hoopt dat er iets van hem doorleeft in zijn kinderen, dat hij hoopt dat zij trots op hem zijn en dat hij iedere dag zegt hoeveel hij van ze houdt. In dit persoonlijke deel verstopt Franken ook een belangrijke boodschap: “Zorg dat je het in je eigen kleine kring goed hebt, dus met de mensen om je heen, je gezin, je familie, je vrienden.”
Groeiende kloof
Het boek levert ook stof tot nadenken op over het functioneren van de strafrechtspleging en de strafrechtadvocatuur in het bijzonder. Om met dit laatste te beginnen, geeft Franken een waardevolle en ter inspiratie strekkende inkijk in zijn manier van het voeren van een effectieve verdediging in strafzaken. Relevanter dan ooit is ook dat Franken zijn zorg uitspreekt over het strafrechtelijk systeem waarin het in zijn optiek steeds vaker gaat over het systeem dat vervolmaakt moet worden, over zittingsroosters en aanhoudingsprotocollen en minder over de waarheidsvinding en een eerlijk proces. In het verlengde hiervan houdt hij ook een pleidooi voor meer diversiteit in de in Nederlands werkzame rechters, hierin bestaand dat de daarin werkzame strafrechtprofessionals onder meer ook worden geselecteerd op het hebben van inlevingsvermogen. Franken voorspelt dat er anders een groeiende kloof dreigt te ontstaan tussen die professionals en degenen die zij berechten of die als slachtoffer of getuige in een strafzaak betrokken raken. Een kloof die leidt tot het wegvallen van het vertrouwen en het geloof in het strafrechtelijk systeem bij delen van de bevolking. Kort en goed is Laatste man een mooi, waardevol en ontroerend boek dat, zowel voor degene die ingevoerd is in het de strafrecht als voor degene die daarbuiten staat, zeer lezenswaardig is.
Stijn Franken in samenwerking met Miek Smilde, Laatste man, over schuld, straf en sterfelijkheid, Uitgeverij Lux
Waardering: 5 sterren
Plus: Inspirerende inkijk in het (professionele) leven van Stijn Franken
Min: Door zijn geheimhoudersrol kunnen niet alle ins en outs van de behandelde strafzaken worden besproken
