Wiskundig model kan rechter helpen

Delen:

De wiskundige Charlotte Vlek (Rijks Universiteit Groningen) heeft een model ontwikkelde waarmee rechters de kracht van verschillende soorten bewijs tegen elkaar kunnen afwegen, bijvoorbeeld een DNA-spoor tegenover een getuigenverklaring.

“De politie verzamelt bewijs en ontwikkelt scenario’s,” licht Vlek toe. “Bijvoorbeeld: X werd afgeperst door het slachtoffer. Maar het slachtoffer had net zijn relatie met Y verbroken, dus die kan ook de dader zijn. Bewijs moet uitwijzen welk scenario het meest aannemelijk is. Een rechter moet vervolgens een beargumenteerde afweging maken tussen de verschillende scenario’s op basis van het bewijs.” Voor het afwegen van verschillende vormen van bewijsmateriaal, van getuigenverklaringen tot statistische informatie over DNA-sporen, is echter geen systematische aanpak.

Diagnose

Vlek heeft zo’n aanpak ontwikkeld, gebaseerd op Bayesiaanse netwerken. Zo’n netwerk laat zien welke gebeurtenissen zich binnen een scenario afspelen, waarna het mogelijk is om uit te rekenen hoe groot de kans is dat dit scenario zich heeft afgespeeld. En, wat ook belangrijk is: wat de bijdrage van de afzonderlijke gebeurtenissen is.

“Je kunt het vergelijken met de manier waarop een arts een diagnose stelt,” legt Vlek uit. “Een patiënt heeft bijvoorbeeld hoofdpijn. Je weet hoe groot de kans is dat hoofdpijn door griep wordt veroorzaakt, of door een hersentumor. Wanneer je dan ook andere symptomen met hun kansen erbij betrekt, zal je uiteindelijk bij de meest waarschijnlijke diagnose uitkomen.

‘Zachte’ bewijs

Vertaald naar een rechtszaak brengt de benadering van Vlek verschillende soorten bewijs bij elkaar. “Dat is niet eerder gedaan. Het Nederlands Forensisch Instituut heeft bijvoorbeeld wel een manier ontwikkeld om via een Bayesiaans netwerk het statistische bewijs, over bijvoorbeeld de waarschijnlijkheid dat een DNA-spoor of vingerafdruk van de verdachte is, inzichtelijk te maken. Maar daarin wordt het ‘zachte’ bewijs uit de scenario’s niet meegenomen.”

Moordschema

Vlek ontwikkelde een procedure om op basis van schema’s de verschillende scenario’s in een zaak uit te werken. “Je hebt bijvoorbeeld een moordschema, of een inbraakschema. Zo’n schema bestaat uit standaard elementen: bij het moordschema hoort bijvoorbeeld een motief, zoals ‘afpersing’ of ‘verbroken relatie’. Het schema laat zien hoe alle elementen elkaar beïnvloeden.’ Door vervolgens in te voeren welk bewijsmateriaal gevonden is,  kan het model berekenen hoe aannemelijk ieder scenario is. Dat voorkomt tunnelvisie.”

Praktisch probleem

Haar model zal voorlopig niet in de rechtbank worden gebruikt. “In Nederland is iemand onschuldig tot zijn schuld bewezen is. Maar wanneer je in het model de kans dat de verdachte de dader is op nul stelt, komt er niets uit. Dat is een fundamenteel probleem, waar ik nog geen antwoord op heb.”

Vlek verdedigt haar proefschrift bij de afdeling Kunstmatige Intelligentie van de RUG op 28 oktober 2016.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Scroll naar boven