Voor specialistische cybercrimezaken zijn rechters met specifieke deskundigheid nodig. Die komen beter tot hun recht in aparte ‘cybercrimekamers’ die bij alle rechtbanken en hoven moeten worden ingericht. Dat zegt senior raadsheer Christiaan Baardman (hof Den Haag) in het eerstvolgende nummer van Mr.
Cybercriminaliteit, zegt Christiaan Baardman in Mr., verandert continu. “Waar een moord een moord blijft, is cybercriminaliteit doorlopend technisch aan het innoveren.” Daarom moeten ook rechters permanent bijscholen. Voor de gespecialiseerde high tech cybercrimezaken zouden bij de rechtbanken aparte kamers moeten worden ingericht, zegt Baardman. “Daar pleit ik al langer voor. De politie specialiseert zich ook, al gaat dat langzaam. Het OM en advocatuur specialiseren zich ook.”
Vraagtekens
Cybercrime-advocaat Noud van Gemert (Jonkers & Van Gemert Advocaten, Amsterdam) vindt dat geen slecht idee, maar zet er toch vraagtekens bij. Het ligt eraan wat onder cybercrime wordt verstaan. “Cybercrime in ruime zin betreft misdrijven en overtredingen waarbij een computer of het internet is gebruikt. Het lijkt mij niet werkbaar om al deze zaken in een specifieke kamer te behandelen, want dat soort zaken zijn de fietsendiefstal van de toekomst.” Bij een aantal specifieke zaken zou een cybercrimekamer wel toegevoegde waarde kunnen hebben, vermoedt Van Gemert. “Het zou zonde van de tijd zijn als telkens opnieuw moet worden uitgelegd wat het verschil is tussen een ‘distributed’ en ‘gewone DoS-aanval’. Bovendien móet een rechter daar wel enige vorm van kennis van hebben, want op een distributed DoS-aanval staat een jaar meer gevangenisstraf dan op een gewone DoS-aanval.’
Digitale opsporing
Ook wetenschapper Jan-Jaap Oerlemans, die in januari 2017 in Leiden promoveerde op het proefschrift Investigating cybercrime, zegt het ‘verstandig’ te vinden gespecialiseerde rechters te hebben voor een bepaald type cybercrimezaken. “Hackzaken, het gebruik van malware en denial-of-service aanvallen kunnen complex van aard zijn, vooral vanwege de technische aspecten. Het is goed daarvoor meer gespecialiseerde rechters te hebben die de mogelijkheid hebben gehad om meer diepgaande kennis van deze vormen van cybercrime en digitale opsporing op te doen.” Aan de andere kant, zegt Oerlemans, moeten alle strafrechters enige basiskennis hebben over digitaliserende criminaliteit en de digitaliserende opsporing. Zeker nu digitaal bewijs al een essentiële rol speelt in veel strafzaken. Ook bij strafbare feiten zoals drugshandel, zedendelicten, witwassen, uitingsdelicten en fraude. “Het belang van digitaal bewijs wordt in de toekomst alleen maar groter”, zegt Oerlemans, die vermoedt dat over tien jaar misdrijven niet meer zonder digitaal bewijs worden opgelost. “Strafrechters moeten voldoende kennis hebben over de wijze en gronden waarop digitaal bewijs wordt vergaard en een gevoel ontwikkelen om dat bewijs goed te waarderen. Rechters en gerechtssecretarissen moeten hiervoor worden opgeleid en daar moet voldoende opleidingsaanbod voor zijn. Ook tijdens de ‘normale strafzaken’ zullen ze dan vanzelf meer ervaring opdoen.”
Expertise opdoen
Leendert Verheij, president van het hof Den Haag, kent de achtergrond van Baardmans uitspraak dat er in iedere gerecht een cybercrime-kamer zou moeten komen. “Iets soortgelijks is enkele jaren geleden landelijk afgesproken voor mensenhandel. Het voordeel van een dergelijke opzet is dat de leden van die kamer voor de wat meer specialistische zaken versneld kennis – gerichte cursussen – en expertise – meer dan incidenteel zulke zaken behandelen – kunnen opdoen. In civiel heb je in veel gerechten speciale ‘kamers’ of rechters voor arbeidsrecht en ook voor andere onderwerpen. In veel gerechten zijn er in straf ook speciale fraudekamers.”
Noodzakelijk?
Willekeur? Want voor andere strafrechtelijke onderwerpen zijn er weer géén aparte kamers, zegt advocaat Noud van Gemert. “Veel fiscale strafzaken worden in een gewone strafkamer behandeld. Een fiscale collega vertelde mij dat het erg vervelend kan zijn om de rechter eerst college te moeten geven voordat met het pleidooi kan worden begonnen.”
Maar maakt dat een specifieke kamer noodzakelijk? vraagt Van Gemert retorisch. “Je zou er ook voor kunnen zorgen dat er in iedere rechtbank genoeg rechters met specifieke kennis aanwezig zijn en daarbij een strak appointeringsbeleid hanteren. Desnoods leen je een rechter van een andere locatie.” Hij vraagt zich af of de toename van het aantal specialistische kamers – mensenhandelkamer, belastingkamer, aardbevingskamer – de rechtspraak wel ten goede komt. “Wordt het dan niet snel een klein clubje mensen die de hele rechtspraak op een bepaald gebied beheerst?”
Volgens president Leendert Verheij heeft het hof Den Haag in feite al een cybercrimekamer. Die is gekoppeld aan het Kenniscentrum Cybercrime, waarvan senior raadsheer Baardman coördinator is.
