Voor de sportliefhebber is 2014 een fantastisch jaar. De Olympische Winterspelen, het WK hockey en het WK voetbal om maar even wat hoogtepunten te noemen. Het WK hockey vond recentelijk ook nog eens in eigen land plaats en ik heb persoonlijk kunnen aanschouwen hoe de Nederlandse vrouwen de wereldtitel veroverde. Een geweldige ervaring. Het verbaast me altijd weer hoe volmaakt gelukkig ik kan worden van een goed potje hockey. Maar ook als coach ben ik weer geïnspireerd. De sport biedt ‘lessons to learn’ voor het ‘gewone’ leven en daardoor kom ik altijd weer op ideeën. Zo’n ingeving uit de sport is wat door mij het ‘Messi-effect’ wordt genoemd. Dit gaat over het omgaan met onzekerheid en twijfel, iets wat in de sport enorm bepalend is voor het resultaat.
Messi is – voor diegenen die echt niets van voetbal weten – volgens velen de beste voetballer ooit, ook al is hij dit WK nog niet in bloedvorm. Op de werkvloer hebben we ook Messi’s en die maken ons onzeker. We hebben namelijk de neiging onszelf te gaan vergelijken met dit soort uitzonderlijke talenten en dat gaat natuurlijk aan ons zelfvertrouwen knagen, want in de buurt van een Messi voelen we ons al gauw dom, te kort schieten of niet goed genoeg. Omdat we daar onzeker van worden gaan we ook slechter presteren. Dat is wat ik het ´Messi-effect´ noem.
Ik geef een voorbeeld uit de praktijk. Een advocaat-stagiaire wordt opgeleid door een partner, die landelijke bekendheid geniet in faillissementsland. Een gezaghebbende advocaat met een grote staat van dienst en ook nog eens ruim 25 vliegjaren. De stagiaire kijkt enorm op tegen zijn opleider en elke keer dat hij wat voor hem moet doen, voelt hij zichzelf nog dommer dan de keer daarvoor. Helaas wordt dat nog eens versterkt door het feit dat hij van zijn opleider alleen maar te horen krijgt wat er niet goed is. Hij durft daardoor weinig zelfstandig te doen en wordt steeds passiever in zijn gedrag. De stagiaire gaat naarmate de tijd vordert steeds meer aan zichzelf twijfelen en hoewel hij na zijn stage mag blijven, stopt hij toch als advocaat.
In dit voorbeeld vergelijkt de stagiaire zichzelf met een autoriteit en daarmee voert hij een ongelijkwaardige strijd. Je kunt een beginneling nu eenmaal niet vergelijken met een gezaghebbend iemand die ook nog eens 25 vliegjaren heeft. Als je die vergelijking wel maakt, zal de conclusie steeds hetzelfde zijn: je bent slechter dan de ander. Maar ook op gelijkwaardig niveau zijn er Messi’s. De kroonprins, het supertalent, de alleskunner, die als een komeet omhoog schiet en geprezen wordt voor alles wat hij doet. In de omgeving van een collega die bovenaards presteert kun je je behoorlijk minderwaardig voelen.
Waarom is zelfvertrouwen zo belangrijk? Omdat het een verschil kan maken tussen wel of niet nieuwe ervaringen durven op te zoeken. Je kunt behoorlijk beperkt worden in je ontwikkeling als je bepaalde dingen niet aandurft of niet aangaat. Zelfvertrouwen maakt ook het verschil tussen of je je dag laat bepalen door angst en onzekerheid of door energie en ondernemingslust. Het kan ook bepalen of je wel of niet een gesteld doel gaat halen. Met zelfvertrouwen geloof je immers dat het je gaat lukken. Zelfvertrouwen bestaat uit 2 onderdelen: vaardigheden en eigenwaarde. Je eigenwaarde wordt vaak beïnvloed door je vaardigheden, maar je moet ze eigenlijk loskoppelen. Presteren staat los van wie je bent. De neiging bestaat echter je pas goed te voelen over jezelf als je presteert. Wat te doen als je hier last van hebt? Hieronder een paar tips.
Stop met vergelijken
Jezelf vergelijken met anderen die het beter doen dan jij, ondermijnt je zelfbeeld en daarmee je zelfvertrouwen. Je bent geen Messi en je zult het waarschijnlijk nooit worden. Nou en? Ook jij bent desalniettemin de schepper van unieke kwaliteiten, waar je de wereld beter mee kunt maken; ook jij hebt toegevoegde waarde. Messi heeft misschien wel andere tekortkomingen die we niet kennen. Nobody is perfect!
Falen is succes als je ervan leert
Fouten maken is de beste manier om te leren. Als je iets doet zie je immers aan het resultaat wat je anders had kunnen doen. Gewoon een kwestie van vaak proberen. De kunst is om fouten in een leerkader te plaatsen en altijd de mogelijkheid te zien op verbetering. Ook in de sport speelt dit voortdurend. Een bekende uitspraak van de wereldberoemde basketballer Michael Jordan in dit verband: ‘I’ve missed 9000 shots in my career. I’ve lost almost 300 games, 26 times, I’ve been trusted to take the game winning shot and missed. I’ve failed over and over and over again in my life. And that is why I succeed. ‘
Richt je op wat je wel goed kan
De kwaliteit van je leven is de kwaliteit van je denken. We praten de hele dag tegen onszelf en dat heeft behoorlijk veel invloed. Het is bewezen dat wat je in je hoofd hebt zich ook gaat manifesteren als een ‘self fulfilling prophecy’. In een bocht met slechts één boom blijken we meestal op de boom te botsen. Dat komt omdat we automatisch sturen naar dat waar onze aandacht naar toe gaat. Zo is het ook in het gewone leven. Als je je aandacht richt op falen, ga je ook falen; richt je je aandacht op positieve dingen, dan gaat zich dat ook manifesteren. Evalueer bijvoorbeeld dagelijks je behaalde successen en resultaten. Je kunt aan het eind van de dag in een schrift noteren waar je trots op bent en/of welke positieve resultaten je die dag hebt bereikt. Aan het eind van de week deel en vier je je behaalde successen en resultaten vervolgens met een bekende. Door je successen en resultaten te communiceren met de buitenwereld zul je je nog beter gaan voelen en zal je zelfbeeld een positieve boost krijgen. Dat is beter dan jezelf uit je kracht halen met geklaag over wat er allemaal niet goed is gegaan.
Een andere tip in dit verband gaat over visualisatie. De menselijke geest maakt geen onderscheid tussen iets dat je visualiseert of iets dat werkelijk is gebeurd. Je kunt dus echt je positieve werkelijkheid creëren. Wie succes visualiseert, zal ook succes krijgen. Een voorbeeld: Je hebt een belangrijk onderhandelingsgesprek in een zaak en je voelt je onzeker, omdat de andere partij veel meer ervaring heeft dan jij. Neem dan vlak voor de bespreking een situatie in gedachte waarin jij je heel zeker en succesvol hebt gevoeld en beleef die situatie opnieuw door deze te visualiseren. Dat zekere gevoel neem je mee de bespreking in. In de sport is dit een beproefd recept om met zelfvertrouwen een wedstrijd in te gaan. Een voorbeeld daarvan is om een team een dag voor een grote wedstrijd een video te laten bekijken van hun grootste overwinning ooit en ze dat via visualisatie te laten herbeleven.
Vraag om positieve feedback
In de sport bestaat zoiets als de ‘12e man’, waarmee de supporters worden aangeduid. Steun van supporters geeft vertrouwen aan de spelers, waardoor ze vleugels krijgen. Positieve feedback is goed voor het zelfvertrouwen. Juristen zijn helaas geneigd vooral te benoemen wat er niet goed is. De oplossing is dus om expliciet te vragen wat je wel goed doet.
Beweeg
Onderzoek heeft aangetoond dat 2 maal per week lichaamsbeweging een positieve invloed heeft op ons zelfbeeld. Fysieke kracht zorgt voor geestelijke kracht, zo simpel is het.
Loop je eigen race
In de sport gebeurt het regelmatig dat de sporters, die aanvankelijk in de schaduw van de vedettes stonden, uiteindelijk boven zichzelf uitstijgen en uit die schaduw treden. Een goed voorbeeld daarvan is de Amerikaanse topzwemmer Ryan Lochte. Jarenlang stond hij in de schaduw van de beste zwemmer allertijden, superman Michael Phelps. Nooit was het goed genoeg voor Lochte, want wat hij ook deed, hij presteerde uiteindelijk toch altijd slechter dan alleskunner Phelps. Totdat hij de vergelijking met Phelps losliet en veel meer zijn eigen races ging zwemmen. Uiteindelijk wist hij zich uit de schaduw van Phelps te zwemmen en Lochte behoort nu zelf ook tot de allergrootsten met 11 Olympische medailles in zijn prijzenkast.
Moraal van dit verhaal: Wees de eersteklas uitvoering van jezelf in plaats van de tweedehands uitvoering van iemand anders.
