Ze zijn jong, beïnvloedbaar en zich vaak niet bewust van de risico’s: de geldezels – mensen die hun bankrekeningen laten gebruiken om gestolen geld weg te sluizen dat is binnengeharkt via bijvoorbeeld phishing of WhatsAppfraude. Geldezels vormen een onmisbare schakel in de snelgroeiende wereld van cybercriminaliteit. In zijn proefschrift Recruiting money mules onderzocht criminoloog Luuk Bekkers hoe jongeren in deze rol belanden en hoe dat kan worden voorkomen. Bekkers studeerde psychologie aan Tilburg University en deed daarna de master forensische psychologie in Tilburg en de master opsporingscriminologie aan de Vrije Universiteit. Aan de VU was hij verbonden als extern promovendus, hier promoveerde hij 20 juni. Zijn onderzoek onthult hoe jongeren online én offline worden geronseld en biedt handvatten voor preventie. “Zonder geldezels kunnen veel vormen van financieel-economische cybercriminaliteit simpelweg niet bestaan”, stelt hij op de website van de VU.
Sociale media
Jongeren worden niet alleen via social media maar ook fysiek benaderd. Dat gebeurt op schoolpleinen, bij metrostations, in het nachtleven of gewoon via een vage bekende uit de buurt. De vraag is vaak ogenschijnlijk simpel: ‘Mag ik even je rekening gebruiken? Je krijgt er geld voor.’ Bekkers: “Hoewel cybercriminaliteit grotendeels digitaal plaatsvindt, zijn persoonlijke contacten nog altijd essentieel om het netwerk draaiende te houden.” Wel neemt de werving via sociale media toe. Op platforms als Instagram en Telegram circuleren berichten die jongeren verleiden hun bankgegevens of zelfs identiteitsbewijs af te staan. “De online wereld maakt het ronselen schaalbaar. Jongeren raken soms ongemerkt verstrikt in een netwerk dat ze niet begrijpen”, zegt Bekkers.
Financiële spoor
Cybercriminelen hebben ondertussen hun werkveld verlegd. Ooit begon het met het uitlenen van een bankpas, tegenwoordig richten cybercriminelen zich ook op betaalapps en buitenlandse rekeningen. Geldstromen lopen van de lokale bank tot internationale cryptowallets. “Daardoor wordt opsporing steeds complexer en blijft de werkelijke dader buiten beeld”, aldus Bekkers. “Geldezels doorbreken het financiële spoor; zij maken de fraude mogelijk, maar dragen wel de risico’s.” Dat laatste zien de jongeren niet goed, ze zijn uit op het snelle geld.
Strafblad
Daarom is volgens Bekkers preventie cruciaal. Veel geldezels beseffen niet dat juist zij verantwoordelijk worden gehouden, met alle gevolgen van dien. “Eenmalig je rekening uitlenen kan leiden tot een strafblad, een bankblokkade en blijvende schade aan je toekomst. Daarom moet preventie zich richten daar waar jongeren actief zijn: online, op school en in de wijk. Voorlichtingscampagnes kunnen helpen om de risicoperceptie te verhogen, en jongeren bewust te maken van de gevolgen én de pakkans.”
Gevolgen onderschatten
Voor zijn onderzoek ondervroeg Bekkers ruim 3.000 jongeren (16-25 jaar) over hun percepties en ervaringen met geldezels, analyseerde hij ronselberichten op Instagram, zette een online experiment op en bestudeerde vijftien afgeronde opsporingsonderzoeken. Ook sprak hij met experts van de politie, het Openbaar Ministerie, banken en gemeenten. Tien procent van de respondenten werd ooit benaderd door ronselaars, en één procent van de respondenten gaf aan ooit bankgegevens ter beschikking te hebben gesteld. Jongeren bleken de gevolgen daarvan veelal te onderschatten hadden weinig kennis hierover.
Geïntegreerde aanpak
Bekkers’ conclusie: online en offline criminaliteit raken steeds meer met elkaar verweven – en vragen dus om een geïntegreerde aanpak. “Strafrecht is nodig, maar niet altijd genoeg. Jongeren stappen er vaak niet bewust in, maar ook door sociale druk, onwetendheid of zelfs bedreiging. Juist daarom moeten we eerder en breder ingrijpen; met voorlichting, hulpverlening en gedragsinterventies.”
Bouwstenen
Geldezels zijn geen randfiguren, zo heeft het onderzoek van Bekkers geleerd. “Zij zorgen dat crimineel geld verdwijnt. Zonder hen is het een stuk lastiger voor cybercriminelen om anoniem te blijven. Juist omdat ze zo’n centrale rol spelen, bieden ze ook mogelijkheden tot verandering.” Het proefschrift geeft niet alleen nieuwe inzichten, maar ook praktische bouwstenen voor de aanpak. “Door jongeren beter te informeren, risico’s bespreekbaar te maken en alternatieven te bieden, kunnen we voorkomen dat ze in de wereld van cybercriminaliteit terechtkomen. Daarmee verstoren we de uitvoering van online fraude.”
Download hier het proefschrift Recruiting money mules.
