Naar aanleiding van het gesjoemel door voormalig bestuursvoorzitter Frank Oranje, de inmiddels overleden notaris van Pels Rijcken, heeft minister Grapperhaus twee externe deskundigen om onafhankelijk advies gevraagd over welke eisen en verantwoordingsverplichtingen de Staat als cliënt kan stellen aan de landsadvocaat. De adviezen van Tom Ottervanger (emeritus hoogleraar Europees recht en Nederlands mededingingsrecht en oud-advocaat) en Bob Hoogenboom (hoogleraar forensische bedrijfskunde aan Nyenrode) zijn inmiddels opgeleverd. Hun rapporten moeten leiden tot verbeteringen in de relatie tussen de Staat en landsadvocaat op de korte, middellange en lange termijn. De verbeteringen die door het kabinet worden doorgevoerd komen naast de maatregelen die Pels Rijcken zelf al heeft doorgevoerd.
Verbetermaatregelen
De minister wil, gezien de omvang van de malversaties, een serieuze aanpak door Pels Rijcken om herhaling te voorkomen en de dienstverlening voor de Staat veilig te stellen. Pels Rijcken heeft reeds een pakket aan verbetermaatregelen in gang gezet. Daarnaast stelt de minister als harde eis dat alle aan de benadeelden van de fraude de onttrokken gelden worden terugbetaald en volledig medewerking wordt verleend aan onderzoeken van de diverse toezichthouders – ook het strafrechtelijk onderzoek van het OM.
Relatie met de staat
De adviezen van de twee externe deskundigen beschrijven de relatie tussen Staat en landsadvocaat en geven ook aan tot welke kwetsbaarheden dat voor de Staat kan leiden. Grapperhaus wil de adviezen overnemen. Daarin is er een onderscheid gemaakt tussen verbeteringen die op de korte termijn kunnen worden doorgevoerd, verbeteringen voor de middellange termijn en verbeteringen waarvoor nader advies nodig is.
Auditverplichting
Op de korte termijn worden nadere eisen gesteld aan de overeenkomst tussen de Staat en de landsadvocaat om risico’s te verkleinen. Er zal bijvoorbeeld een auditverplichting in het contract worden opgenomen en een ervaren ‘Risk & Compliance Officer’, ‘Security Officer’ en ‘Financial Officer’ gaan deel uitmaken van het management team. Tevens wordt op korte termijn het overleg met de landsadvocaat anders ingericht om de communicatie met het kantoor te verbeteren.
Moreel kompas
In een interview (maart 2021) met Mr. liet hoogleraar Hoogenboom weten twijfels te hebben bij compliance officers. “Zo’n functie wordt nogal eens overruled omdat er commerciële belangen in het spel zijn. Het topmanagement kan zaken afschermen: hier hoef je niet meer naar te kijken, het is in orde. Hoe onafhankelijk zijn compliance officers binnen een kantoor? Hebben ze een moreel kompas, houden ze hun rug recht? Of worden ze onder druk gezet een andere kant op te kijken?”
Raad van commissarissen
Op de middellange termijn zal bij Pels Rijcken onder meer een onafhankelijke Raad van Commissarissen worden ingesteld. Voor de lange termijn is meer onderzoek en denkwerk nodig, gelet op de vele en diverse belangen van de Staat. Daarbij denkt het kabinet ook aan de benoeming van een commissie van deskundigen om het kabinet bij een of meer van deze vragen behulpzaam te zijn.
Minister Grapperhaus heeft de adviezen (met verbetermaatregelen) ‘met zijn appreciatie’ naar de Tweede Kamer gestuurd: advies Tom Ottervanger en advies Bob Hoogenboom.
