En dus gooide hij er aantal tweets uit over dit obscure zakelijk recht dat misschien nog wel minder bekend is dan andere juridische curiosa als het recht van beklemming en het recht van de Dertiende Penning. “Hé, een oud zakelijk recht!,” twitterde Kingma. “Het recht van eendenkooi is zo oud dat het in het Oud Burgerlijk Wetboek van 1838 al niet meer werd opgenomen. Het was een exclusief recht om vogels te mogen vangen met vangpijpen bij een waterplas: een eendenkooi.”
Afpalingskring
Het recht van afpaling waar het bordje naar verwijst is een historisch recht op rust rond de eendenkooi, waarmee het omliggende land is bezwaard, legt Kingma uit. “De kooiker kan het stiltegebied rond de eendenkooi ‘afpalen’ met een ‘afpalingskring’. Nieuwe eendenkooien hebben dit recht niet meer.” In een volgende tweet schrijft Kingma nog dat er tegenwoordig nog ruim honderd eendenkooien zijn in Nederland, en dat de eenden niet meer hoofdzakelijk gevangen worden voor consumptie, maar dat de kooien vooral kleine natuurgebieden zijn.
“Haha, nee, ik heb geen diepgaande kennis van eendenkooien,” antwoordt de advocaat op de vraag of hij veel van eendenkooien weet. “Maar ik heb wel een zwak voor historische juridische curiosa. Ik ben ooit afgestudeerd op een rechtshistorische scriptie, over de stille cessie sinds de Romeinen, daar zal dat begonnen zijn.”
Recht van beklemming
Er zijn nog veel meer oude zakelijke rechten. Op Twitter wees universitair docent Mathieu Paapst (Rijksuniversiteit Groningen) al op het recht van beklemming dat nog steeds bestaat in Groningen.
Vaak zijn de onbekende rechten ‘heerlijke rechten’, die nog uit vroeger tijden stammen. “Een bekend recht was het recht van de Dertiende Penning,” vertelt Kingma. “Dat had je in de provincie Utrecht en is pas een paar jaar geleden afgeschaft. Het hield in dat de houder aanspraak maakte op één dertiende van de grondwaarde bij doorverkoop van een perceel. Je kon ook een naastingsrecht hebben, dan had je als eigenaar van de naastgelegen grond een soort voorkeursrecht als de grond werd verkocht.”
Visrechten
“En dan waren er nog allerlei andere rechten die iets met het land te maken hadden,” vervolgt Kingma. “Bijvoorbeeld het recht van windvang: dat deed wel een beetje denken aan een kooi- en afpalingsrecht, maar dan ging het niet om eenden vangen maar om een monopolie op het uitbaten van een molen, waar dan geen hoge gebouwen omheen mochten worden gebouwd die de wind wegnamen. En zo had je ook visrechten, plantrechten, jachtrechten, et cetera.”
Over oude zakelijke rechten heeft hij zelf nog nooit geprocedeerd. “Ik ben van huis uit een generalist op het gebied van het privaatrecht. Erg leuk zijn de cassatiezaken over de wat obscuurdere onderwerpen, waar weinig over te vinden is. Vaak komt de rechtsgeschiedenis daarbij van pas. Zo heb ik eens een zaak gedaan over de vraag of er openbare wegen bestaan in Aruba. Je voelt aan dat die móéten bestaan, maar dat is nergens geregeld: in Aruba heb je geen Wegenwet. En dan moet je toch beredeneren waarom openbare wegen er wel zijn. Dan vraag je je af: hoe zat dat dan in Nederland vóór de Wegenwet? Als je dat uitzoekt, blijkt dat onder het Oud BW naar ongeschreven Nederlands recht ook al openbare wegen bestonden. Al sinds de Romeinen zelfs, en de kans om de Digesten aan te halen in een processtuk moet je natuurlijk nooit laten liggen. Nu zijn er weliswaar op Aruba nooit Romeinen geweest, maar ze hadden daar wel het oude Nederlandse recht. En met die redenering hebben we ook de Hoge Raad meegekregen.”
