In een prachtig uitgegeven boek portretteren Miek Smilde en Chantal Ariëns ter gelegenheid van honderdvijftig jaar Nederlandse Juristen Vereniging vijftig juristen. Smilde interviewde en Ariëns maakte foto’s. Het boek is een typisch koffietafelboek. Het is licht en luchtig en nu en dan ook grappig. Ik schoot bijvoorbeeld in de lach toen ik las dat de bescheiden, poëtische hoogleraar notariaat Sebastiaan Roes, zich een alfa-mannetje noemt (p.153). Hij bedoelt niet dat hij op de top van de apenrots zit maar dat hij zo talig is. Gedurende vijftien jaar is hij opgetreden als dichter. Verrassend!
Het boek biedt veel van dit soort verrassingen. Het blijkt vol dichters, dansers en musici te zitten. “Onder juristen komen opvallend veel multitalenten voor”, schrijft Smilde (p. 87). Staatsraad Bart Jan van Ettekhoven zegt dat wel te begrijpen: “Veel juristen zijn bijzonder talig en inventief met woorden. Het schrijven van een vonnis of arrest vergt een zekere creativiteit.” Ik twijfel echter of het zijn van multitalent echt typisch iets is voor juristen. Ten eerste lijkt de NJV specifiek naar multitalenten als respondent te hebben gezocht. Ten tweede zou het zomaar kunnen dat de rechtenstudie zo weinig veeleisend is dat rechtenstudenten alle tijd hebben om daarnaast hun andere talenten te ontwikkelen. Ten derde is het goed mogelijk dat een zelfde serie interviews met medici of natuurkundigen een vergelijkbare hoeveelheid multitalenten oplevert. Veel mensen hebben nu eenmaal meer dan één talent. Onze huidige maatschappij dwingt helaas tot verregaande specialisatie. De homo universalis komt nauwelijks meer voor.
Tandarts
In het voorwoord staat dat de geportretteerde juristen geen representatieve doorsnee van de juristensamenleving vormen “Het gaat om juristen die om uiteenlopende redenen een verhaal te vertellen hebben over hun werk en over wat hen bezighoudt.” Dat mag zo zijn, maar wat mij betreft hadden de verhalen van juristen die niets met hun rechtenstudie doen, kunnen worden weggelaten. Het boeit mij niet dat Jort Kelder jurist is (p. 68) en wat doet een tandarts, die ook rechten studeerde, in dit boek (p.100)? De portretten van de juristen die over het recht vertellen, zijn het interessantst. Juristen die zich er zorgen over maken. Zoals Walter Hendriksen die vreest dat de toegang tot het recht naar de Filistijnen wordt geholpen (p.146) en Anna Jasiak die verzucht dat er in Polen geen sprake meer is van een rule of law maar van een rule by law (p. 18). Of juristen voor wie het recht hun roeping is, zoals Bernadette Ficq en Maxim Ferschtman die vertellen over ‘hun zoektocht naar rechtvaardigheid’ (p. 151) en Jelle Klaas die procedures voert voor ongedocumenteerden (p. 96).
Henk Kummeling twijfelt er niet aan dat rechten een wetenschap is (p. 108), maar ikzelf zou graag meer ruimte voor onderzoek in de rechtenstudie zien. Dat zou de studie misschien boeiender maken, want het valt op dat nogal wat van de geportretteerden klagen over de saaiheid van de rechtenstudie.
Miek Smilde en Chantal Ariëns, Portretten van het recht, 150 jaar NJV, WoltersKluwer
Ashley Terlouw is hoogleraar rechtssociologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen.
