De Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten (NVSA) en de Nederlandse Vereniging van Jonge Strafrechtadvocaten (NVJSA) dagvaarden de Staat en de Raad voor Rechtsbijstand voor de rechter. De regels die zij hebben opgesteld voor de verhoorbijstand achten de strafrechtadvocaten onrechtmatig, en moeten van tafel. Het kort geding dient op 17 maart (9.30 uur) voor de Haagse voorzieningenrechter.
Het zag er op 22 december 2015 nog zo hoopvol uit. Op die dag oordeelde de Hoge Raad dat een aangehouden verdachte tijdens het politieverhoor recht heeft op bijstand door een raadsman en dat dit recht uiterlijk 1 maart 2016 daadwerkelijk moet zijn geëffectueerd. Maar twee regelingen staan dat in de weg, vinden de eisende partijen.
Zo bevat de Leidraad OM ‘verregaande beperkingen’ van de rol van de raadsman bij politieverhoor. “Die mag bijvoorbeeld alleen ná het verhoor vragen stellen, en niet tijdens het verhoor”, zegt strafrechtadvocaat Thomas Felix (De Roos & Pen), voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Jonge Strafrechtadvocaten. “Van daadwerkelijke rechtsbijstand is dan geen sprake.”
Ook de Beleidsregel van de Raad voor Rechtsbijstand deugt niet. Deze biedt een vergoeding van anderhalve punt in reguliere zaken en drie punten in zware zaken. Voor één punt krijgt een advocaat 105 euro, ongeacht het aantal verhoren of de duur ervan. “Door deze onderbetaling kan de rechtsbijstand, zoals de Hoge Raad bedoelde, feitelijk dus niet worden verleend”, zegt Felix. Daarom dagvaarden de strafrechtadvocaten zowel de minister van Veiligheid en Justitie als de Raad voor Rechtsbijstand voor de voorzieningenrechter. Hun advocaat Christiaan Alberdingk Thijm (Bureau Brandeis) heeft een dagvaarding van 25 pagina’s met achttien producties opgesteld.
De Orde van Advocaten heeft al in de zomer van 2015 aangedrongen op een onderzoek naar de werkelijke verhoortijden. Ook na Kamervragen (november 2015) voerde de minister dit onderzoek niet uit. De minister zegt wel: er zijn geen cijfers bekend over verhoortijden. “Een onhoudbaar standpunt”, zeggen de eisers. “Alleen al vanwege het feit dat in processen-verbaal al sinds jaar en dag de begin- en eindtijd van verhoren worden vermeld. De minister vindt dat onbetrouwbaar, terwijl in strafzaken aan pv-s zelfs bijzondere bewijswaarde wordt toegekend. Bovendien: waren zou men liegen over de verhoortijden?”
Daarnaast, aldus Felix, beschikt de minister over een rapport waarin is begroot dat de advocatuur 425 fte extra werk zou hebben aan de verhoorbijstand. Daarvoor werd 11,5 miljoen euro gereserveerd. “Hij moet hebben geweten dat hij daarmee ingaat tegen het principe van één punt per uur.” Voor één uur rechtsbijstand heeft de minister daarmee 20 euro over.
De strafrechtadvocaten hebben in een eigen onderzoek onder hun leden gevraagd hoeveel tijd ze besteden aan een politieverhoor: gemiddeld tien uur per zaak. De kostprijs van een uur werk – als kantoorkosten, personeel, verzekeringen, opleiding enz. worden meegerekend – is al snel 100 euro, blijkt uit onderzoek van Deloitte. Felix: “Per uur verhoorbijstand leggen we er dus zo’n 80 euro op toe. Het tarief van de minister moet dus minstens met een factor vijf omhoog. Nu verhoortijden per zaak erg kunnen verschillen, willen we dat er per uur wordt afgerekend.”
Zowel de forfaitaire vergoeding als de beperkingen die tijdens het politieverhoor worden opgelegd zijn onrechtmatig, stellen de strafrechtadvocaten. Zij vorderen dat de Leidraad OM en de Beleidsregel van de Raad voor Rechtsbijstand buiten toepassing worden verklaard en dat deze direct worden vervangen door regelingen die recht doen aan het arrest van de Hoge Raad van december 2015.
